Bu Kategoriye İçerik Girin veya Soru Sorun

Kategori İçi Sözlük

Bu Sayfayı Paylaş:

Fiil

Tanım: Bir hareket, eylem , oluşu veya süreci anlatan kelime. "Gelmek" ,"Gitmek" , "Olmak" , "Ölmek" kelimeleri örnek verilebilir.

İmek

Tanım: Günüzmüde artık ek fiil olarak (o güzel-i-di, güzel-i-miş, güzel-i-se) ve birleşik fiil çekimlerinde kullanılan fiil. İmek filii artık ayrı olarak kullanılan bir fiil değildir.

Fiillerin Yapısı

Eylemlerin çoğunluğu tek veya iki heceden oluşur. Bu eylemlere yalın eylem veya kök eylem adı verilir.
  • görüş-
  • hazırla-
  • kaldır-
  • kızar-
  • doğrul-
  • tık-ır-da-
  • fıkır-da
  • uslan-
Eylemlere gelen eklerle türetilmiş eylemlere ise türemiş eylem adı verilir.
  • kokla-
  • git-
  • dur-
  • vur-
  • sev-
  • geç-
  • yaz
  • de-
  • ye-
Birden fazla eylemin birlikte kullanılmasıyla birleşik eylemler oluşur :
  • düşüver-
  • bakakal-
  • gidedur-
  • düşünebil-
  • düşeyaz-
  • tedavi et-
  • sakin ol-
  • güzel eyle-
  • binesi gel-
  • oyun et-
  • alıkoy-
  • varsay-
  • vazgeç-
  • hoş gör-
  • dava aç-

Tüm eylemlere için ver- , kal- , dur- , yaz-, bil- gibi eylemler özel bir amaçla eklenebilirler. Örneğin bil- eylemi , verebil-, alabil-, görebil- gibi yeterlilik verirken, ver- eylemi tezlik katar : düşüver-, geliver, gidiver-. Benzer şekilde -kal, dur- gibi eylemler bakakal-, gidedur- örneklerindeki gibi süreklilik katar.
Bazı eylemler ol-, et-, eyle-, gel- gibi yardımcı eylemlerle yapılmıştır. Varsay-, vazgeç-, alıkoy- , hoş gör-, dava aç- gibi bazılarında ise iki eylem veya ad ile eylem kaynaşmıştır veya ikinci eylem anlamını kaybedip tek bir eyleme dönüşmüştür.

Fiil Örnekleri

Fiiller gösterilirken sonlarına - eklenir veya -mek/-mak eki ile yazılır. Aşağıda bazı fiil örnekleri görülmektedir :
  • gel-
  • git-
  • dur-
  • vur-
  • sev-
  • yürü-
  • götür-
  • de-
  • ye-
  • utan-
  • geç-
  • yaz-
  • kalk-
  • kaldır-
  • otur-
  • öt-
  • iste-
  • dile-
  • hazırla-
  • kur-
  • okşa-
  • dert et-
  • rahat et-
  • kız-
  • kokla-
  • kızar-
  • yapabil-
  • geliver-
  • düşeyaz-
  • yazıver-
  • gidedur-
  • bakakal-
  • gidesi gel-
  • koru-
  • döv-
  • yumul-

Azerbaycan Türkçesindeki -bilmemek Türkiye Türkçesinde Olmalı

Azerbaycan Türkçesinde bilmek eyleminin olumsuzu bilmemek (bişirə bilmərəm) şeklinde yapılıyor. Türkiye Türkçesinde de olmalı
Azerbaycan Türkçesinde
bişirə bilərəm
şeklinde bir ifadenin olumsuzu :
bişirə bilmərəm
Şeklinde -mə eki ile yapılır. Halbuki Türkçede
pişirebilirim -  pişiremem
şeklinde bil- eylemi atılır ve -me/-ma eki gelir.
Şu şekilde bir önerim var. Hem -me/-ma hem de -bilme şeklinde olumsuzluk olmalı.
  • pişirebilemem : Pişirmeyi beceremediğini, yeteneği olmadığını belirtir
  • pişiremem : Pişirmeyi şu anda yapacağını, şartların uygun olmaması veya zorunlu olmasından dolayı belirtmek için kullanılır.

Yukarıda bahsedildiği gibi -bilme olumsuzu bir işi beceremediği, yeteneği olmadığı zaman kullanılabilir. -me/-ma ise bir sebeple (zorunluluk veya şartlar uygun değil) yapılmadığı zaman kullanılır.
Bu şekilde İngilizce'de verilebilen can / may ayrımı Türkçe'de de verilebilir olur. Burada bahsediliyordu : www.fibiler.com/Can-ile-May-Farki_Ipucu_25538
Belki ben Azerbaycan Türkçesini konuşabilmiyorum ama en azından söylediklerini anlayabiliyorum
cümlesi güzel bir örnek olabilir.



Bu Sayfayı Paylaş:

İletişim Bilgileri

Takip Et

Her Hakkı Saklıdır. Bu sitede yayınlanan tüm bilgi ve fikirlerin kullanımından fibiler.com sorumlu değildir. Bu sitede üretilmiş , derlenmiş içerikleri, fibiler.com'u kaynak göstermek koşuluyla kendi sitenizde kullanılabilirsiniz. Ancak telif hakkı olan içeriklerin hakları sahiplerine aittir