İsimlere gelerek onları yüklem haline getiren (i)mek ekinin zamana ve dilek-şart kipine göre çekimi aşağıdaki gibidir :
- Bilinen geçmiş zaman (-di'li geçmiş zaman) : -di , örnek : güzeldi (güzel idi)
- Öğrenilen geçmiş zaman (-miş'li geçmiş zaman) : -miş , örnek : güzelmiş (güzel imiş)
- Geniş zaman : -dir , Örnek : güzeldir
- Dilek-Şart : -se , Örnek : güzelse (güzel ise)
Ey eylemin (ek fiil) kişilere göre çekimlerini de aşağıdaki gibidir :
| Görülen Geçmiş | Duyulan Geçmiş | Geniş Zaman | Dilek/Şart |
| Birinci Tekil | -idim | -imişim | -im | -isem |
| İkinci Tekil | -idin | -imişsin | -(i)sin | -isen |
| Üçüncü tekil | -idi | -imiş | -(i)dir | -ise |
| Birinci Çoğul | -idik | -imişiz | -iz | -isek |
| İkinci Çoğul | -idiniz | -imişsiniz | -isiniz | -iseniz |
| Üçüncü Çoğul | -idiler | imişler | -idirler | -iseler |
Eylem olan i- eski Türkçe’deki olmak anlamına gelen eylemden er- > ir- > i- şeklindeki dönüşümle oluşmuştur.
Birinci ve ikinci tekil için ekleşme aşağıdaki gibi bir süreç olduğu düşünülmektedir :
güzel i + ir + ben > güzel men > güzel + im > güzelim
güzel i + ir + sen > güzel sin > güzel + sin > güzelsin
Hem i- eylemi hem de geniş zaman -(i)r eki düşmüş ve sadece şahıs ekleri ek eylem görevini görmeye başlamışlardır.
Üçüncü tekil şahıs şekli olan -dir ve onun çoğulu olan -dirler şeklinde i- eyleminden nasıl türediği tartışma konusudur. Daha çok yaygın kabul edilen görüş -dir/-dur ekinin dur- yardımcı eyleminin geniş zaman durumu olan durur ifadesinden geldiğidir. Ve bu dur- yardımcı eylemi pekiştirme katmaktadır.
i+ir turur > ir turur > turur > dur
şeklinde evrildiği düşünülmektedir. Örneğin
güzel i+ir durur > güzel durur > güzeldür > güzeldir.
Yani üçüncü tekil şahıs ek eylem eki olarak gösterilen -dir eki dur- (tur-) eyleminden gelmektedir ve bu ekleşmede i- eylemi ve geniş zaman eki -(i)r düşmüştür.
Ek olarak oluşan -dir (-dur,-dır,-dür) ekinin pekiştirmek için olduğu aşağıdaki iki cümleden anlaşılabilir :
- Annem hasta
- Annem hastadır
İki cümlede aynı anlama gelmektedir. Sadece -dir eki biraz daha pekiştirme ve daha genellik katmıştır. İlk cümle annem şu anda hasta gibi bir anlama gelirken annem hastadır cümlesi ise genel kalıcı ve kısa zamanda geçici olmayan bir hastalığı var gibi anlaşılır.
Ek eylemin olumsuzu değil sözcüğüyle yapılır.
- güzel idi - güzel değil idi
- güzelmiş - güzel değilmiş
- akşamdı - akşam değildi
