Bu Kategoriye İçerik Girin veya Soru Sorun

Kategori İçi Sözlük

Bu Sayfayı Paylaş:

Dönüşlü Fiil Edilgen Fiil Edilgen in Eki ile Dönüşlü in Ekiyle Karıştır.. Etken Fiil Ettirgen Fiil Fiil Çatıları Çeşitleri Fiil Çatısı Geçişli Fiil Geçişsiz Fiil İşteş Fiil Oldurgan Fiil Oldurganlık Ettirgenlik Seviyesi

Fiil Çatısı

Tanım: Fiillerin bir cümlede özneye veya nesneye göre gösterdiği özellikler ve yapı. Özneye göre etken, edilgen, dönüşlü, işteş ve nesneye göre geçişli, geçişsiz, oldurgan ve ettirgen şeklinde sekiz fiil çatısı bulunmaktadır

Etken Fiil

Tanım: Öznenin fiili doğrudan kendisinin yaptığı cümlelerdeki fiil çatısı. "Arabayı çalıştırdı" , "Ona yardım etti" cümlelerinde özne doğrudan işi yapmaktadır

Edilgen Fiil

Tanım: Öznesi söylenmeyen (gizli özne) veya bilinmeyen cümlelerdeki fiil çatısı. "Araba çalıştırıldı" ," Ona yardım edildi" cümlelerinde özne belirtilmemiştir. Eyleme -il (-ıl,-ul,-ül) ve -n (-in,-ın, -un, -ün) ekleri getirilerek yapılır. Ünlü ile biten ve -l ile biten sözcüklerde her zaman -n (-in,-ın, -un, -ün) eki gelir. Diğer koşullarda hem -il (-ıl,-ul,-ül) hem de -n (-in,-ın, -un, -ün) eki gelebilir.

Dönüşlü Fiil

Tanım: Öznenin fiili doğrudan kendisinin yaptığı ve fiilden yine kendisinin etkilendiği cümlelerdeki fiil çatısı. "Adam yıkandı" , "Kadın süslendi" cümlelerinde özne doğrudan işi yapmaktadır ve işten yine kendisi etkilenmektedir. Eyleme -n (-n, -in, -ın, -ün, -un) eklenmesiyle oluşur. Kendisi, kendine, kendi kendine gibi ifadelerle dönüşlülük sağlanabilir. Kendisini yıkıyor, Kendini koru gibi. Bazı eylemlerin -il (-ıl,-ul,-ül) ekiyle dönüşlü olduğu görülebilir. "Kaya banyoda yıkandı" cümlesinde yıkandı dönüşlüdür.

İşteş Fiil

Tanım: Fiilin birden çok kişi tarafından beraber veya karşılıklı yapıldığı cümlelerdeki fiil çatısı. "Adamlar dövüştü" , "Onunla saatlerce bakıştık" cümlelerinde birden fazla kişi eylemi yapmaktadırlar. -ş (-ış, -iş, -uş, -üş) ekleriyle yapılır.

Geçişli Fiil

Tanım: Fiilden etkilenen bir nesnenin bulunduğu cümlelerdeki fiil çatısı. "Arabayı yıkadı" , "Gazeteyi inceledi", "Adama vurdu" cümlelerinde, araba, gazete, adam fiilden etkilenen nesnedir. Eğer yükleme neyi , kimi sorusu sorulursa ve bunun bir cevabı varsa eylem geçişlidir. Örnek olarak verilen cümleler için Neyi yıkadı ? Neyi inceledi ?, Kime vurdu? şeklinde sorulduğunda soruların cevabı alınabilir.

Geçişsiz Fiil

Tanım: Fiilden etkilenen bir nesnenin bulunmadığı cümlelerdeki fiil çatısı. "Araba durdu", "Adam güzel koktu" , "Kadın yürüyor" cümlelerinde fiilden etkilenen bir şey bulunmamaktadır. Eğer yüklemden neyi, kimi sorusu sorulursa ve bunun bir cevabı yoksa eylem geçişsizdir.

Oldurgan Fiil

Tanım: Geçissiz fiilerin (fiilden etkilen bir nesnenin bulunmadığı fiil çatısı) -dir, -t, -r ekleri getirilerek geçişli hale getirildiği fiil çatısı. Yatmak -> yatırmak , kaçmak -> kaçırmak şeklinde dönüşmektedir. "Adam kızı kaçırdı", "Anne bebeğini yatırdı" cümleleri örnek verilebilir

Ettirgen Fiil

Tanım: Özne tarafından bir fiili bir başkasına (veya başkalarına) yaptırtıldığı cümlelerdeki fiil çatısı. Yatmak -> yatırtdı , kaçmak -> kaçırttı şeklinde dönüşmektedir. "Adam kızı kaçırttı", "Anne bebeğini bana uyutturdu" cümleleri örnek verilebilir.

Fiil Çatıları Çeşitleri

Fiil çatıları aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir :
  • Özneye göre
    • Etken : Eylemi özne yapmaktadır. "Arabayı çalıştırdı", ""Ona yardım etti"
    • Edilgen : Eylemi yapan bilinmiyor veya cümlede belirtilmemiş. "Araba çalıştırıldı", "Ona yardım edildi"
    • Dönüşlü : Eylemi yapan aynı zamanda fiilden etkilenmektedir. "Adam yıkandı", "Kadın süslendi"
    • İşteş : Eylemi birden çok kişiyle birlikte veya karşılıkli yapılmaktadır. "Adamlar dövüştü", "Onunla saatlerce bakıştık"
  • Nesneye göre
    • Geçişli : Eylemi etkilenen nesne bulunur. "Arabayı yıkadı" , "Gazeteyi inceledi"
    • Geçişsiz : Eylemi etkilenen nesne bulunmaz. "Araba durdu", "Adam güzel koktu" , "Adam yürüyor"
    • Oldurgan : Geçişsiz eylemin geçişli hale getirilmesi ile oluşur. "Adam kızı kaçırdı", "Anne bebeğini yatırdı"
    • Ettirgen : Eylemi başkalarına yaptırtılmaktadır. "Arabayı yıkattı", "Adama kızı kaçırttı", "Kitabı inceletti", "Anne bebeğini bana uyutturdu"

Edilgen in Eki ile Dönüşlü in Ekiyle Karıştırmayın



-in (-ın, -ün, -un) eki hem edilgen hem de dönüşlü yapmak için de kullanılır. Bu ikisinin karıştırılmaması gerekir.

Adam yıkandı


cümlesinde yıkandı dönüşlü iken

Adam annesi tarafından yıkandı


cümlesinde edilgendir.

Oldurganlık Ettirgenlik Seviyesi

Geçişsiz ekleri oldurgan yapan eklerin ikinci kez kullanılmasıyla yapılabilir. Bu şekilde eklerin eklenmesiyle oldurganlıktan sonra ettirgenlik seviyesi artırılabilir. Örneğin :
  • böl- böl-dür- (oldurgan) böl-dür-t- (ettirgen) böl-dür-t-tür (2. seviye ettirgen)
Dönüşlü ve işteş çatılarda eklerle oldurganlık ve ettirgenlik seviyesine geçebilir.
  • sev- sev-in (dünüşlü) sev-in-dir- (oldurgan) sev-in-dir-t (ettirgen)
  • döv- döv-üş (işteş) döv-üş-tür (oldurgan) döv-üş-tür-t (ettirgen)

Dönüşlü Fiil Edilgen Fiil Edilgen in Eki ile Dönüşlü in Ekiyle Karıştır.. Etken Fiil Ettirgen Fiil Fiil Çatıları Çeşitleri Fiil Çatısı Geçişli Fiil Geçişsiz Fiil İşteş Fiil Oldurgan Fiil Oldurganlık Ettirgenlik Seviyesi



Bu Sayfayı Paylaş:

İletişim Bilgileri

Takip Et

Her Hakkı Saklıdır. Bu sitede yayınlanan tüm bilgi ve fikirlerin kullanımından fibiler.com sorumlu değildir. Bu sitede üretilmiş , derlenmiş içerikleri, fibiler.com'u kaynak göstermek koşuluyla kendi sitenizde kullanılabilirsiniz. Ancak telif hakkı olan içeriklerin hakları sahiplerine aittir