Tanım: Eylemlerin zaman ve anlam bakımından girdiği farklı biçimler. Temel olarak bildirme kipi ve dilek kipi olarak iki kip vardır.

Tanım: Eylemlerin zaman bakımından girdiği farklı biçimler. Görülen Geçmiş Zaman (-di’li geçmiş zaman), Duyulan Geçmiş Zaman (-miş’li geçmiş zaman), Şimdiki Zaman, Gelecek Zaman, Geniş Zaman olacak şekilde farklı zamanlar bulunur.

Türkçe'de zamanlar (bildirme kipleri) aşağıdaki gibidir :

• Duyulan Geçmiş Zaman (-miş’li geçmiş zaman) : -miş (-mış,-muş,-müş) ; yapmış , gelmiş
• Görülen Geçmiş Zaman (-di’li geçmiş zaman) : -di (-dı,-du,-dü,-tı,-ti,-tu,-tü) ; yaptı , geldi
• Şimdiki Zaman : -yor , -makta, -mada ; yapıyor, yapmakta, geliyor, gelmekte, gelmede
• Gelecek Zaman : -ecek , -acak ; yapacak , gidecek
• Geniş Zaman : -r (-(a)r,-(e)r,-(ı)r,-(i)r,-(u)r,-(ü)r) ; yapar, gider

Tanım: Cümleyi kullanan tarafından bizzat tanık olunmayıp başka kişi veya kaynaklardan öğrenilmiş olan geçmiş zamanda gerçekleşen eylem, olay, süreci anlatan zaman. Bu zaman Türkçe'de fiillere -miş (-mış,-muş,-müş) eki eklenmesi ile yapılır. Belirsiz geçmiş zaman olarak da tanımlanır. . Konuşanın kendisi ile ilgili kullanıldığında o kişinin kendi yaptığı eylemden haberi olmadığı, unuttuğu veya başkasından duyduğu belirtilmiş olunur

Tanım: Olayın veya sürecin gelecekte olacağı zaman. Bu zaman Türkçe'de fiillere -ecek (-acak) eki eklenmesi ile yapılır.

Tanım: Cümleyi kullanan tarafından bizzat tanık olunan veya kesin olarak gerçekleştiği düşündüğü geçmiş zamanda gerçekleşen eylem, olay, süreci anlatan zaman. Bu zaman Türkçe'de fiillere -di (-dı,-du,-dü,-tı,-ti,-tu,-tü) eki eklenmesi ile yapılır. Belirli geçmiş zaman olarak da tanımlanır.

Tanım: Bir eylem veya sürecin her zaman olduğu veya olacağı (gemişte , şimdi ve gelecekte de olan) zaman. Bu zaman Türkçe'de fiillere -r (-(a)r,-(e)r,-(ı)r,-(i)r,-(u)r,-(ü)r) eki eklenmesi ile yapılır.

Tanım: Olan veya devam eden eylem , süreç ile anlatılan zamanın aynı olduğu zaman. Bu zaman Türkçe'de fiillere -yor eki eklenmesi ile yapılır.

Eyleme -di (-dı, -du, -dü, -ti, -tı, -tu, -tü) eklerinin gelmesi ile kurulur. Geçmişte olan ve konuşan tarafından görülen veya kesin bilinen bir eylemle ilgilidir. Cümle örnekleri : tree:/ Adamı gördüm Onu sevdim Sen söyledin Çocuk gitti Ona merhamet etti Biz gelmedik Siz gittiniz Onlar gelmediler Annemler gittiler tree/:

Kişilere göre gelen ekler aşağıdaki gibidir :

• Birinci Tekil (-dim) : Geldim, Gittim, Vurdum
• İkinci Tekil (-din) : Geldin, Gittin, Vurdun
• Üçüncü tekil (-di) : Geldi, Gitti ,Vurdu
• Birinci Çoğul (-dik) : Geldik, Gittik, Vurduk
• İkinci Çoğul (-diniz) : Geldiniz , Gittiniz, Vurdunuz
• Üçüncü Çoğul (-diler) : Geldiler, Gittiler, Vurdular

Duyulan Geçmiş zamanla ilgili cümle örnekleri : tree:/ Adamı görmüşüm Onu sevmişim Sen söylemişsin Çocuk gitmiş Ona merhamet etmiş Biz gelmemişiz Siz gitmişsiniz Onlar gelmemişler Annemler gitmişler tree/:

Duyulan geçmiş zaman için kişilere göre ekleri aşağıdaki gibidir :

• Birinci Tekil (-mişim) : Gelmişim, Gitmişi, Vurmumuş
• İkinci Tekil (-mişsin) : Gelmişsin, Gitmişsiniz, Vurmuşsunuz
• Üçüncü tekil (-miş) : Gelmiş, Gitmiş, Vurmuş
• Birinci Çoğul (-mişiz) : Gelmişiz, Gitmişiz, Vurmuşuz
• İkinci Çoğul (-mişsiniz) : Gelmişsiniz, Gitmişsiniz, Vurmuşsunuz
• Üçüncü Çoğul (-mişler) : Gelmişler, Gitmişer, Vurmuşlar

Şimdiki Zaman cümle örnekleri aşağıdaki gibidir : tree:/ Adamı görüyorum Onu izliyorum Sen konuşuyorsun Çocuk gidiyor Ona merhamet ediyor Biz geliyoruz Siz gidiyorsunuz Onlar gidiyorlar Annemler gidiyorlar tree/:

Şimdiki zaman için kişilere göre ekleri aşağıdaki gibidir :

• Birinci Tekil (-yorum) : Geliyorum, Gidiyorum, Vuruyorum
• İkinci Tekil (-yorsun) : Geliyorsun, Gidiyorsun, Vuruyorsun
• Üçüncü tekil (-yor) : Geliyor, Gidiyor, Vuruyor
• Birinci Çoğul (-yoruz) : Geliyoruz, Gidiyoruz, Vuruyoruz
• İkinci Çoğul (-yorsunuz) : Geliyorsunuz, Gidiyorsunuz, Vuruyorsunuz
• Üçüncü Çoğul (-yorlar) : Geliyorlar, Gidiyorlar, Vuruyorlar

-yor eki kendinden önce gelen geniş ünlüyü daraltır :

• Bekle-
• Bekliyor
• Gitme-
• Gitmiyor

İki yuvarlak ünlü arasında kalan ünlü de yuvarlaklaşır :

• Söyle-
• Söylüyor
• Kokla-
• Kokluyor

Gelecek Zaman cümle örnekleri aşağıdaki gibidir :

• Adamı göreceğim
• Onu seveceğim
• Sen konuşacaksın
• Çocuk gidecek
• Ona merhamet edecek
• Biz gideceğiz
• Siz gideceksiniz
• Onlar gidecekler
• Annemler gidecekler

Gelecek zaman için kişilere göre ekleri aşağıdaki gibidir :

• Birinci Tekil (-eceğim) : Geleceğim, Gideceğim, Vuracağım
• İkinci Tekil (-eceksin) : Geleceksin, Gideceksin, Vuracaksın
• Üçüncü tekil (-ecek) : Gelecek, Gidecek, Vuracak
• Birinci Çoğul (-eceğiz) : Geleceğiz, Gideceğiz, Vuracağız
• İkinci Çoğul (-eceksiniz) : Geleceksiniz, Gideceksiniz, Vuracaksınız
• Üçüncü Çoğul (--ecekler) : Gelecekler, Gidecekler, Vuracaklar

Ünlü ile biten eylemler ile -ecek/-acak eki arasına \y\ sesi girer :

• Kokla - Koklayacak
• Söyle - Söyleyecek

Geniş Zaman cümle örnekleri aşağıdaki gibidir :

• Adamı görürüm
• Onu severim
• Sen konuşursun
• Çocuk gider
• Ona merhamet eder
• Biz gideriz
• Siz gidersin
• Onlar giderler
• Annemler giderler

Geniş zaman için kişilere göre ekleri aşağıdaki gibidir :

• Birinci Tekil (-(e)rim) : Gelirim, Giderim, Vururum
• İkinci Tekil (-(e)rsin) : Gelirsin, Gidersin, Vurursun
• Üçüncü tekil (-(e)r) : Gelir, Gider, Vurur
• Birinci Çoğul (-(e)riz) : Geliriz, Gideriz, Vururuz
• İkinci Çoğul (-(e)rsiniz) : Gelirsiniz, Gidersiniz, Vurursunuz
• Üçüncü Çoğul (--erler) : Gelirler, Giderler, Vururlar

Tanım: Bir eylemik yapılmasının gerekli veya zorunlu olduğunu belirtmek için kullanılır. Bu kipte -meli (-malı) eki kullanılır. "Adamı görmeliyim", "Onu sevmeliyim" gibi cümleler örnek verilebilir. Bu kip olasılık anlamı da verir. "Adam görmüş olmalı", "Anne varmış olmalı" cümlelerinde olasılık vardır.

Gereklilik Kipi cümle örnekleri aşağıdaki gibidir :

• Adamı görmeliyim
• Onu sevmeliyim
• Sen konuşmalısın
• Çocuk gitmeli
• Ona merhamet etmeli
• Biz oraya gitmeliyiz
• Siz eve gitmelisiniz
• Onlar tatile gitmeli
• Annemler yarın gitmeli
• Adam görmüş olmalı
• Anne varmış olmalı
• Kaan gelmiş olmalı

Geniş zaman için kişilere göre ekleri aşağıdaki gibidir :

• Birinci Tekil (-meliyim) : Gelmeliyim Gitmeliyim Vurmalıyım
• İkinci Tekil (-melisin) : Gelmelisin Gitmelisin Vurmalısın
• Üçüncü tekil (-meli) : Gelmeli Gitmeli Vurmalı
• Birinci Çoğul (-meliyiz) : Gelmeliyiz Gitmeliyiz Vurmalıyım
• İkinci Çoğul (-melisiniz) : Gelmelisiniz Gitmelisiniz Vurmalısın
• Üçüncü Çoğul (-meliler) : Gelmeliler Gitmeliler Vurmalılar

Tanım: Bir eylemin olmasının istediği zaman kullanılır. -e, -a ekleri ile yapılır. "Adamı göreyim", " Ona merhamet ede", "Biz oraya gidelim" cümleleri örnek verilebilir. Birinci çoğul kişi dilek, öneri anlamına da gelir. "Hadi sinemaya gidelim", "Şiir okuyup coşalım" örnekleri verilebilir.

İstek Kipi cümle örnekleri aşağıdaki gibidir :

• Adamı göreyim
• Onu seveyim
• Sen konuşasın
• Çocuk gide
• Ona merhamet ede
• Biz oraya gidelim
• Siz eve gidesiniz
• Onlar tatile gideler
• Annemler yarın gideler

İstek Kipi için kişilere göre ekleri aşağıdaki gibidir :

• Birinci Tekil (-e(a)yim) : Geleyim Gideyim Vurayım
• İkinci Tekil (-e(a)sin) : Gelesin Gidesin Vurasın
• Üçüncü tekil (-e(a)) : Gele Gide Vura
• Birinci Çoğul (-e(a)lim veya -k) : Gelelim/Gelek Gidelim/Gidek VuralımVurak
• İkinci Çoğul (-e(a)siniz) : Gelesiniz Gidesiniz Vurasınız
• Üçüncü Çoğul (-e(a)ler) : Geleler Gideler Vuralar

Tanım: Bir eylemin olmasının dilendiği zaman kullanılır. -se, -sa ekleri ile yapılır. "Adamı görsem", "Onlar tatile gitseler" örnekleri verilebilir. Dilek ve şart olmak üzere iki alt anlamı vardır. Bu cümleye ve vurguya göre verilebilir. "Keşke çalıssa çok güzel olur değil mi?" , "Çalışsa dersi geçecek ama nerede" cümlelerinden birincisi dilek, ikincisi şarttır. Biraz sert bir ton ile kullanıldığında emir anlamına kayar. "Ne duruyorsun çalışsan biraz !" cümlesi örnek verilebilir.

Dilek Şart Kipi cümle örnekleri aşağıdaki gibidir :

• Adamı görsem
• Onu sevsem
• Sen konuşsan
• Çocuk gitse
• Ona merhamet etse
• Biz oraya gitsek
• Siz eve gitseniz
• Onlar tatile gitseler
• Annemler yarın gitseler

İstek Kipi için kişilere göre ekleri aşağıdaki gibidir :

• Birinci Tekil (-sam) : Gelsem Gitsem Vursam
• İkinci Tekil (-san) : Gelsen Gitsen Vursan
• Üçüncü tekil (-sa) : Gelse Gitse Vursa
• Birinci Çoğul (-sak) : Gelsek Gitsek Vursak
• İkinci Çoğul (-sanız) : Gelseniz Gitsen Vursanız
• Üçüncü Çoğul (-salar) : Gelseler Gitse Vursalar

Tanım: Bir şeyi emir vermek yoluyla yaptırılmak istendiğinde kullanılan kip. Eylemlerin yalın halleri aynı zamanda emir anlamına gelir. "Adamı gör", "Ona merhamet etsin", "Annemler yarın gitsinler" cümleleri örnek verilebilir. Bir kişi kendisi ve kendi içinde bulunduğu kişilere emir veremez. Bu nedenle bu kipte birinci tekil ve çoğul kişilerde kullanılmaz. Kişi kendine emir vermek istediği zaman ikinci tekil kişi gibi emir verir.

Emir Kipi cümle örnekleri aşağıdaki gibidir :

• Adamı gör
• Onu sev
• Sen koş
• Çocuk gitsin
• Ona merhamet etsin
• Siz oraya gidin
• Siz eve gidiniz
• Onlar tatile gitsinler
• Annemler yarın gitsinler
• Hadi kalk uyuma
• Başar bunu artık!

Emir için kişilere göre ekleri aşağıdaki gibidir :

• Birinci Tekil : YOK
• İkinci Tekil (-) : Gel Git Vur
• Üçüncü Tekil (-sin) : Gelsin Gitsin Vursun
• Birinci Çoğul : YOK
• İkinci Çoğul (-in,-iniz) : Gelin,Geliniz ve Gidin,Gidiniz, Vurun,Vurunuz
• Üçüncü Çoğul (-sinler) : Gelsinler Gitsinler Vursunlar

Kişi eklerinin kiplere göre değişiklik gösterir. Ancak bazı ortaklıklar sergilemektedir. Toplu olarak yazarsak :

	Gör. Geç. Dilek Şart	Duy. Geç. / Şimdiki	Gelecek / Geniş ve Gereklilik	İstek	Emir
Birinci Tekil	-m	-(U)m	-(I)m	-(I)m	-
İkinci Tekil	-n	-sUn	-sIn	-sIn	-
Üçüncü tekil	-	-	-	-	-sIn
Birinci Çoğul	-k	Az-	-Az	-lIm	-k
İkinci Çoğul	-nUz	-sUnUz	-sInIz	-sInIz	-In,-sInIz
Üçüncü Çoğul	-lAr	-lAr	-lAr	-lAr	-sIn-lAr

Burada e ve a için A, i ve ı için I ve i, ı, u ve ü için ise U kullanılmıştır. Dikkat edilirse Duyulan Geçmiş / Şimdiki Zaman ile Gelecek / Geniş Zaman ve Gereklilik ek yapısı aynı. Sadece ünlü harfler açısından fark ediyor. Bu nedenle bunları tek grup altına alabiliriz.
Listeden bazı sonuçlar çıkarılabilir.
Emir kipi hariç üçüncü tekil kişi eki almaz. Emirde almasının sebebi de eksiz halin 2. tekil kişiye verilen bir emir olmasıdır. Bu nedenle üçüncü tekil için -sin,-sın eki eklenmiştir.
Üçüncü çoğul ise emir kipi hariç hep -ler/-lar ile yapılır. Sadece üçüncü tekil -sin eki ile emir yapılmasından dolayı emir kipi -sinler, -sınlar şeklinde oluşur.
Birinci tekil hep \m\ ile bitiyor. Önceki ünlü hep ekle uyum için değişiyor. İkinci tekil de \n\ ile bitiyor. Sadece -n veya sUn (sin, sın, sun, sün) şeklinde olabiliyor. \s\ sesinin ikinci kişiyi belirten çok eski bir ek olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle s sesi kalıplaşmıştır.

• Birinci Tekil : -m veya -Um
• İkinci Tekil : -n veya -sUn

Çoğul seslerindeki \z\ sesinin eski bir çoğul eki olduğu tahmin ediliyor. Bu nedenle -n , -nız (gelin, geliniz) olunca veya -sın , -sınız (gelmişsin, gelmişsiniz) olunca çoğul halleri olmuş oluyor. Benzer şekilde -k eki de eski bir çoğul eki olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle bazı çoğullar bu -k eki ile yapılır (yaptık, yapak gibi)

Kişi eklerinin kiplere göre değişiklik gösterir. Ancak bazı ortaklıklar sergilemektedir. Toplu olarak yazarsak :

	Görülen Geç. / Dilek Şart Kipi	Duyulan Geçmiş / Şimdiki	Gelecek / Geniş Zaman ve Gereklilik	İstek Kipi	Emir
Birinci Tekil	-m	-(U)m	-(I)m	-(I)m
İkinci Tekil	-n	-sUn	-sIn	-sIn	-
Üçüncü tekil	-	-	-	-	-sIn
Birinci Çoğul	-k	Az-	-Az	-lIm / -k
İkinci Çoğul	-nUz	-sUnUz	-sInIz	-sInIz	-In,-sInIz
Üçüncü Çoğul	-lAr	-lAr	-lAr	-lAr	-sIn-lAr

Burada e ve a için A, i ve ı için I ve i, ı, u ve ü için ise U kullanılmıştır. Dikkat edilirse Duyulan Geçmiş / Şimdiki Zaman ile Gelecek / Geniş Zaman ve Gereklilik ek yapısı aynı. Sadece ünlü harfler açısından fark ediyor. Bu nedenle bunları tek grup altına alabiliriz. Listeden bazı sonuçlar çıkarılabilir. Emir kipi hariç üçüncü tekil kişi eki almaz. Emirde almasının sebebi de eksiz halin 2. tekil kişiye verilen bir emir olmasıdır. Bu nedenle üçüncü tekil için -sin,-sın eki eklenmiştir. Üçüncü çoğul ise emir kipi hariç hep -ler/-lar ile yapılır. Sadece üçüncü tekil -sin eki ile emir yapılmasından dolayı emir kipi -sinler, -sınlar şeklinde oluşur. Birinci tekil hep \m\ ile bitiyor. Önceki ünlü hep ekle uyum için değişiyor. İkinci tekil de \n\ ile bitiyor. Sadece -n veya sUn (sin, sın, sun, sün) şeklinde olabiliyor. \s\ sesinin ikinci kişiyi belirten çok eski bir ek olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle s sesi kalıplaşmıştır.

• Birinci Tekil : -m veya -Um
• İkinci Tekil : -n veya -sUn

Çoğul seslerindeki \z\ sesinin eski bir çoğul eki olduğu tahmin ediliyor. Bu nedenle -n , -nız (gelin, geliniz) olunca veya -sın , -sınız (gelmişsin, gelmişsiniz) olunca çoğul halleri olmuş oluyor. Benzer şekilde -k eki de eski bir çoğul eki olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle bazı çoğullar bu -k eki ile yapılır (yaptık, yapak gibi)