Veri

Bilinen Geçmiş Zaman -DI Ekinin Ses Değişimi

Görülen, bilinen geçmiş zaman eki -DI (dı,di,du,dü,tı,ti,tu,tü) büyük ünlü uyumuna, küçük ünlü uyumuna ve ünsüzler içinde sertlik/yumuşaklık (ötümlülük/ötümsüzlük) uyumuna uyar. Örneğin var- sözcüğünde son ünlü a olmasından dolayı ek olarak -dı,-du,-tı,-tu gibi kalın ek gelmelidir. Küçük ünlü uyumuna göre a düz bir ünlü olmasından dolayı ek de düz ünlü olur ve -dı veya -tı seçeneği kalır. Var eyleminin son sesi r, yumuşak (ötümlü) olmasından dolayı da yine yumuşak (ötümlü) olan d sesi gelmelidir. Çünkü t sesi sert (ötümsüzdür). Örneğin yat eylemi için son ses t sesi sert olmasından dolayı ek -dı değil -tı olacaktı : yat-tı. Özetle algoritma şu şekildedir :
Eylemin son ünlüsüne göre, 
	1.Büyük ünlü uyumuna (a,ı,o,u > a,ı,o,u veya e,i,ö,ü > e,i,ö,ü ) uydur
		a,ı,u,o> dı, du, tı, tu  / da, ta, do, to
		e,i,ü,ö> di, dü, tü, dü  / de, te, dö, tö
	2.Küçük ünlü uyumuna (a,e,ı,i> a,e,ı,i veya u,ü,o,ö > u/ü veya a/e)  uydur.
		a,ı > dı, tı  / da, ta
		e,i > di, ti  / de, te
		o,ö > du, tu  / (o'lar ve ı'lar elendi) / da ,ta
		u,ü > dü, tü  / (o'lar ve ı'lar elendi) / de, te
	3. Daralma etkisi ile a yerine ı ve u, e yerine i ve ü olanlar tercih edilir ve bu nedenle -da, -ta, -de, -te seçenekleri hiç oluşmaz :
		a,ı > dı, tı 
		e,i > di, ti
		o,ö > du, tu
		u,ü > dü, tü
	4. Eğer son ses ünlü ise her zaman d'li şekilde tercih edilir. Eğer ünsüz ile biten bir eylem ise kalan d'li ve t'li seçeneklerden son ünsüzün ötümsüz (sert) olmasına göre karar verilir. Eğer ünsüz Ç, K, S, Ş, T (f,h,p ile biten eylem yoktur) şeklinde ötümsüz/sert ünlü ise t tercih edilir. Değilse d'li tercih edilir : aç-tı, kap-dı, sek-ti, vur-du, saş-tı, tat-tı, gel-di, sev-di, kus-tu
Bu şekilde bir algoritma ile bazı eylemlere aşağıdaki gibi -DI eki eklenmiştir:
açtı
aktı
aldı
andı
astı
aştı
attı
aydı
azdı
ekti
emdi
erdi
esti
eşti
etti
eydi
ezdi
içti
indi
itti
oldu
ovdu
oydu
öldü
öptü
ördü
öttü
övdü
uçtu
umdu
uydu
üttü
üzdü
dedi
yedi
arttı
ölçtü
örttü
ürktü
baktı
bandı
bastı
battı
baydı
bezdi
bıçtı
bıktı
biçti
bildi
bindi
boğdu
bozdu
böldü
buldu
burdu
büktü
bürdü
büzdü
caydı
coştu
çaktı
çaldı
çaptı
çattı
çekti
çeldi
çıktı
çöktü
çömdü
çözdü
daldı
değdi
deldi
derdi
deşti
dikti
dindi
dizdi
doğdu
doldu
dondu
doydu
döktü
döndü
dövdü
durdu
duydu
dürdü
düştü
düzdü
geçti
geldi
gerdi
gezdi
girdi
gitti
giydi
göçtü
gömdü
gördü
güldü
güttü
kaçtı
kaktı
kaldı
kandı
kaptı
kardı
kastı
kattı
kaydı
kazdı
kesti
kıldı
kırdı
kıstı
kıydı
kızdı
koktu
kondu
koptu
koştu
kovdu
koydu
kurdu
kustu
kürdü
küstü
saçtı
sağdı
saldı
sandı
saptı
sardı
sattı
savdı
saydı
seçti
sekti
serdi
sevdi
sezdi
sıçtı
sığdı
sıktı
sikti
sildi
sindi
soktu
soldu
sordu
soydu
söktü
söndü
sövdü
sundu
sustu
sürdü
süzdü
şaştı
şişti
taktı
taptı
taştı
tattı
tuttu
tüttü
tüydü
vardı
verdi
vurdu
yağdı
yaktı
yandı
yaptı
yardı
yattı
yaydı
yazdı
yendi
yerdi
yetti
yığdı
yıktı
yıldı
yitti
yoldu
yordu
yumdu
yuttu
yüzdü
acıdı
adadı
aradı
atadı
eridi
ıradı
ışıdı
işedi
ödedi
uladı
uzadı
üredi
üşüdü
budadı
buladı
bunadı
bürüdü
büyüdü
cıvıdı
diledi
döşedi
kapadı
kaşıdı
kazıdı
kınadı
kocadı
korudu
küredi
sınadı
sıvadı
suladı
şakıdı
tanıdı
taradı
taşıdı
burktu
bürktü
çarptı
çırptı
kalktı
kırktı
kırptı
korktu
sarktı
serpti
sürçtü
sürttü
tarttı
yırttı
yonttu
tıkadı
tünedi
türedi
yaradı
yaşadı
yıkadı
yürüdü
ağladı
ağrıdı
akladı
aksadı
anladı
atladı
avladı
azladı
eğridi
ekşidi
elledi
enledi
eskidi
eşkidi
eşledi
etkidi
eyledi
imledi
istedi
işledi
izledi
okladı
okşadı
otladı
önledi
uğradı
unladı
üçledi
ünledi
acıktı
acındı
acıttı
açıldı
adandı
ağardı
akıştı
akıttı
alındı
alıştı
anıldı
anırdı
apıştı
arandı
arındı
arıttı
asıldı
aşıldı
atandı
atıldı
atıştı
avuttu
ayıldı
ayırdı
ayıttı
azaldı
azıttı
edildi
eğildi
eğitti
ekildi
emildi
eritti
everdi
ezildi
ıkındı
ılındı
ısındı
ısırdı
ısıttı
ışıttı
içildi
iletti
ilişti
işitti
itildi
itişti
okuttu
onardı
osurdu
oturdu
oyuldu
ödeşti
ödetti
öğürdü
öğüttü
önerdi
öpüldü
öpüştü
örüldü
övüldü
övündü
uçurdu
uçuştu
ulaştı
unuttu
usandı
utandı
uyandı
uyardı
uyuldu
uyuştu
uyuttu
uzandı
uzattı
üşüttü
ütüldü
üzüldü
zafer.teker , 06.02.2022

Bu Sayfayı Paylaş:

Fibiler Üyelerinin Yorumları


Tüm üyeler içeriklere yorum ekleyerek katkıda bulunabilir : Yorum Gir

Misafir Yorumları




Bu Sayfayı Paylaş:

İletişim Bilgileri

Takip Et

Her Hakkı Saklıdır. Bu sitede yayınlanan tüm bilgi ve fikirlerin kullanımından fibiler.com sorumlu değildir. Bu sitede üretilmiş , derlenmiş içerikleri, fibiler.com'u kaynak göstermek koşuluyla kendi sitenizde kullanılabilirsiniz. Ancak telif hakkı olan içeriklerin hakları sahiplerine aittir