Bu -sal, sel eki yaygın kullanılan bir ektir. Eskiden yaygın kullanılan ve nispet î adı verilen ekin görevini görmektedir :
Maddî = Maddesel
Aklî=Ussal
Manevî=Duygusal
Aynı zamanda Fransızcadan gelen -al ekinin görevini de görmektedir. Örneğin İngilizce'deki aşağıdaki kelimelerde bu -al eki görülebilir :
Universal (evrensel)
Traditional (geleneksel)
Bu ek en çok tartışılan, en çok tepki gören ektir. Bu ekin Türkçe'de olmadığı görüşü genellikle kabul görmüş gibidir. Ancak bazı itirazlarda bulunmaktadır. Bazı görüşler bu ekin Türkçede olduğu ancak bu kadar geniş anlama gelmediğini savunmaktadırlar.
Bu ekin bazı yanlış uygulamaları da görülmektedir. Örneğin -sal, sel eki olmasına rağmen, bazen -al, -el bazen de sadece -l eki alabilmektedir :
Ulus-al
Kültür-el
Yasa-l
Madde-sel
Kamu-sal
Örneğin -sal, sel eki fiillerin sonuna da getirilmektedir :
Gör-sel
İşit-sel
Düşün-sel
Diğer bir eleştiri de Türkçe isim tamlaması yerine zorlama bir şekilde -sal/-sel kullanımıdır :
Kültürel Faaliyet = Kültür Faliyeti
Kamusal Alan = Kamu Alanı
Evsel Atık = Ev Atıkları
Bölgesel Sorunlar = Bölgenin Sorunları veya Bölge Sorunları
Aslında -sal,-sel ekine Türkçede rastlanmaktadır :
Kum-sal
Yok-sul
Uy-sal
Ancak buradaki anlamı nispet î'si yani aitlik veya ilgi belirtmez. Daha dar bir anlamı vardır.
Sonuç olarak, dil devrimi ile zaten Türkçe'de olan bir ek alınmış, kapsamı genişletilmiş ve nispet î ve Batı dillerindeki -al eki yerine kullanılmıştır. Nispet î'si Arapça'dır ve Türkçe'nin ünlü uyumuna uymaz ve söylenişi zordur :
Ulusî = Ulusal
Ulisîci ? = Ulusalcı
Kamusî = Kamusal
Kamusîden ? = Kamusaldan
Yabancı dillerdeki -al eki yerine de -sal/sel eki kullanımı kolaydır. Bu ekin yaygınlaşmasının sebeplerinden biri de yabancı dildeki yazıların ve kelimelerin Türkçeye çevirisidir . Batı kökenli kelimelere -sal/sel eklemek kolay yapılabilen bir çeviri tarzını oluşturmaktadır. Örneğin
Universal = evrensel
National = ulusal
Çeviri işleminin ne kadar rahat yapıldığı görülebilir.
-sal/-sel eki ile ilgili bahsedilen yanlışlar yapılmıştır. Fiillere -sal/-sel eklemek, -l, -al şeklinde de kullanılması, Ev atığı demek yerine evsel atık demek gibi yanlışlar olabilir. Ancak bu yanlışlarda "dilimiz ölüyor, eyvah" paniği yaratacak bir şey yoktur. Evsel Atık demek gerçekten rahatsızlık veren bir şeydir ve aslında toplumda çok da yaygınlaşmamıştır.
Eleştirileri yapanlar bir kısmı zaten harf ve dil devriminin her şeyine karşı çıkanlardan gelmektedir. Bu konu onlar için sadece bahanedir. Arapça ve Farsçadan yüzlerce ek ve dil yapısının gelmesine ve bir kısımın yanlış bir şekilde Türkçe'de uygulanmamasına ses çıkarmayıp, -sel, sal ekinin yanlış kullanımlarını büyütmeleri ciddiye alınacak bir şey değildir.
Türkçe'de -sal , sel eki yok diye itiraz eden, gerçekten öz Türkçe'yi savunan diğer arkadaşlar için ise, önümüzde üç ihtimalden birini seçmeleri gerekiyor :
- Nispi î eki korunacak ve tüm Batı dillerinden gelen kelimelerde î kullanılacak. Ancak ulusî, kamusî gibi ifadelerin Türkçe kelimelere hiç uymadığını açık. Bu nedenle Türkçe kelimeyi teşvik eden bir dil devriminin bunu kullanma ihtimali yok
- Batı dillerinden gelen -al ekinin aynen alınması. Bu şekilde olduğu zaman yabancı bir dilden ek almış olacağız ki, eklemeli bir dil kullanan Türkçe için biraz ayıp olur.
- Türkçe'de bu görevi yapan doğru bir ek bulacağız. Eğer -sel/-sal ekinin yanlış olduğunu düşünüyorsanız, bunun yerine uygun bir eki , Eski Türkçeden veya diğer Türk topluluklarından bulup çıkarmanız gerekir. Çıkarmıyorsanız bir zahmet susunuz.
