Yüklemin türüne göre cümleler fiil cümlesi ve isim cümlesi olarak ikiye ayrılırlar. Fiil cümlesi yüklemin çekimli eylem veya birleşik eylemlerle yapıldığı cümlelerdir. İsim cümlesi ise yüklemin isimlere gelen ek eylemlerle yapıldığı cümlelerdir. İsim cümleleri öznenin ne olduğunu veya bir durumu bildirir ve çoğunlukla özne ve yüklemden oluşur.
| Cümle | Açıklama |
| Ben kaçtım | Fiil cümlesi |
| Adam zeki | İsim cümlesi (zeki aslında zekidir şeklindedir ve dir ek eylemdir) |
| Adam özlüyordu | Fiil cümlesi |
| Bu yerde hayata yoktur | İsim cümlesi |
| Hastalığı nüksetti | Fiil cümlesi (birleşik fiil var) |
| Seni sevebilir | Fiil cümlesi |
| İyi ki param var | İsim cümlesi |
| Adamın haberi yok | İsim cümlesi |
Fiil cümleleri aşağıdaki gibi farklı zamanlarda olabilir :
| Cümle | Açıklama |
| Ben gittim. | Görülen geçmiş zaman |
| Adam gitmiş | Duyulan geçmiş zaman |
| Güneş hep doğar | Geniş zaman |
| Yağmur yağıyor | Şimdiki zaman |
| Tren gelecek | Gelecek zaman |
Şart, istek, gereklilik ve emir kipinde olabilir :
| Cümle | Açıklama |
| Sen git dayın gelsin | Emir |
| Keşke benim olsa | Şart |
| Şuradan bir çıkayım | İstek |
| Bırakıp gitmemeli | Gereklilik |
Zaman ve ek eylemin birleşmesiyle oluşan birleşik eylem şeklinde olabilir.
| Cümle | Açıklama |
| Adam çok istiyordu | Hikaye |
| Seni seviyormuş | Rivayet |
Etken, edilgen, dönüşlü, işteş, ettirgen, oldurgan gibi çatı şeklinde olabilir :
| Cümle | Açıklama |
| Kitabı okudum | Etken |
| Kitap okundu | Edilgen |
| Hızlı giyindim | Dönüşlü |
| Adamla gülüştük | İşteş |
| Arabayı yıkattım | ettirgen |
| Arabayı yıkattırdım | oldurgan |
