Bir cümlede işi, hareketi yapan ya da süreç içinde olan varlığı belirten sözcük veya sözcüklere özne adı verilir. Her cümlede bir özne vardır. Ancak her zaman yazılmayabilir. Bu tür öznelere gizli özne adı verilir.
Özneyi bulmak için yükleme yapan kim/ne ?, olan ne/kim ? gibi sorular sorulur.
| Cümle | Açıklama |
| geldim | gelen kim? (ben) (gizli özne) |
| Sen geldin | gelen kim? (sen) |
| Adam uyudu | uyuyan kim ? (adam) |
| Hava dün güzeldi | Güzel olan ne ? (hava) |
| Kutunun bütün içi doluydu | Dolu olan ne ? (kutunun bütün içi) |
| Güzel kız gitti | Giden kim ? (güzel kız) |
| Adamı seyretmek eğlenceli | Eğlenceli olan ne ? (Adamı seyretmek) |
Yüklem için yapılan söz öbeklerin parçalanmaması kuralı burada da geçerlidir. Kutunun bütün içi ifadesi bir tamlama olmasından dolayı örnek cümlenin öznesi kutu değil kutunun bütün içi ifadesidir. Benzer şekilde güzel kız gitti cümlesinde de özne kız değil güzel kızdır.
Adamı seyretmek eğlenceli cümlesi türü eylemsilerin olduğu cümlelerde eylemsilerin yüklem olarak alınması da sık yapılan bir hatadır. Halbuki eğlenceli(dir) şeklinde bir ek eylem vardır ve yüklem olan eylem budur. Seyretmek ise bir addır ve adamı seyretmek şeklinde bir ad tamlaması oluşturmuştur.
Şu örneklere bakınız :
| Cümle | Açıklama |
| Okuduğum son kitap güzel | Güzel olan ne ? (okuduğum son kitap) |
| Beğenilen kitapları okumak hoş | Hoş olan ne ? (beğenilen kitapları okumak) |
Bazı cümlelere yapılan ne ? gibi bir soru sorulduğunda gerçek özne değil sözde özne adı verilen bir öğe çıkar.
| Cümle | Açıklama |
| Konu anlaşılmıştır | Anlaşılan ne ? (Konu : sözde özne) |
Burada anlama işini yapan konu değil. Anlama işini yapan ya cümleyi kuran kişinin kendisidir ya da içinde olduğu birinci çoğul kişilerdir. Konu ise sadece etkilenendir. Bu tür cümlelerde aslında nesne olan öğe sözde özne görünümündedir.
| Cümle | Açıklama |
| Elbise yıkanmıştır | Yıkanılan ne ? (Elbise : sözde özne) |
Bu tür durumlarda özne belirsizdir. Örneğin elbiseyi kimin yıkadığı belli değildir.
Bu gizli özne durumu etken eylemken edilgen olan eylemlerde geçerlidir. Örneğin aşağıdaki cümlede elbise öznedir :
| Cümle | Açıklama |
| Elbise sarardı | Sararan ne ? (Elbise) |
Bu tür cümleler için edilgen değil etken soru sorulmalı. Konuyu anlayan kim ? Yıkayan kim ? gibi. Bu tür soruların cevabı meçhul olduğu için birileri, bazıları gibi cevap vermek gerekiyor.
Gereklilik kipinin üçüncü tekil kişi ile yapılan cümlelerin bazılarında da özne belli değildir :
| Cümle | Açıklama |
| Hayatı doyasıya yaşanmalı | Hayatı doyasıya yaşaması gereken kim ? Belli değil |
| Hayvanlar sevilmeli | Sevmesi gereken kim ? Belli değil. İnsanlar, birileri vb.. |
Özneyi belirten sözcük ve sözcük grubu bir tane olmak zorunda değildir. Birden fazla da olabilir :
| Cümle | Açıklama |
| Akşam ben, annem ve babam eğlendik | Ben, annem ve babam hepsi öznedir |
Aslında burada tek bir özne ben, annem ve babam vardır. Kimler eğlendi ? sorusuna cevap olarak ben, annem ve babam verilir.
