Tanım: Eski Türk edebiyatında (klasik edebiyat) bir şairin şiirlerini belirli bir düzene göre topladığı kitap veya mecmua. Osmanlı dönemindeki saray ve şehir edebiyatına bu sebeple Divân Edebiyatı denilmektedir

Tanım: 13. ve 19 yy arasında Anadolu'da yaşamış , daha çok saray ve şihirlerde yaygınlık kazanmış , Arap ve İran edebiyatı etkileri taşıyan klasik Türk edebiyatı. Şairler şiirlerini divân adını verdikleri kitap veya mecmualarda topladıkları için bu edebiyata Divân Edebiyatı denilmiştir

Tanım: Doğu edebiyatında (Arap, İran , Türk vb..) birbiriyle anlam ilgisi olan iki mısradan oluşan nazım birimi. Çoğunlukla iki mısra aynı vezin (ölçü) ile yapılırlar

Tanım: Mısraları kafiyeli olmayan beyit

Tanım: Mısraları kafiyeli olan beyit. Sadece musarra olarak ta söylenir

Tanım: Mısraları kafiyeli olan beyit
Tanım: Tüm mısraları kafiyeli olan manzume

Tanım: Tek başına (müstakil) bulunan, altında veya üstünde başka bir beyit bulunmayan beyit

Tanım: Bir şiirin ilk beyti. Matla beyitleri musarra şeklinde olmaktadır

Tanım: Bir şiirin son beyiti. Çoğunlukla şairin mahlasının geçtiği beyittir

Tanım: Matla (matla : bir şiirin ilk beyiti) beyitinden bir sonraki beyit

Tanım: Makla (makla : bir şiirin son beyiti) beyitinden bir önceki beyit

Tanım: Mısraları musarra şeklinde yapma işlemi

Tanım: Birden fazla musarra (satırları kafiyeli olan beyit) beytin olduğu manuzme veya şiir

Tanım: Anlam bütünlüğü kendisinden sonra gelen beyitte devam eden beyit. Normal durumlarda her beyit kendi içinde bir anlam bütünlüğü vardır

Tanım: Tek bir mısra olarak bilenen mısralar. Tek bir mısra olarak yazılmış olabileceği gibi diğer mısrası unutulmuş olan bir beyitte olabilir
Tanım: Bir beytin içindeki birbirleriyle anlam bütünlüğ taşmıyan mısralar. Bu beyit için kusur kabul edilir

Tanım: Güzel , akıcı, hatırlanması kolay ve güçlü manası olan mısra

Tanım: Bir beyitdeki ilk mısranın ilk tefilesi (tefile : fâilatün, mefâilün şeklindeki ifadeler)

Tanım: Bir beyitdeki ilk mısranın son tefilesi (tefile : fâilatün, mefâilün şeklindeki ifadeler)

Tanım: Bir beyitdeki ikinci mısranın ilk tefilesi (tefile : fâilatün, mefâilün şeklindeki ifadeler)

Tanım: Bir beyitdeki ikinci mısranın son tefilesi (tefile : fâilatün, mefâilün şeklindeki ifadeler)

Tanım: Bir beyitteki mısraların ilk ve son tefilesi hariç olan tefilelere (tefile : fâilatün, mefâilün şeklindeki ifadeler) verilen isim. İlk mısranın ilk tefilesi Sadr, son tefilesi Arûz/Harb, İkinci mısranın ilk tefilesi İbtidâ, son tefilesi Darb/Acüz denilmektedir

Tanım: Bir kasidenin en güzel ve en değerli beyiti

Tanım: Bir gazelim en güzel ve en değerli beyiti. şâh-beyit veya şeh-beyit'te denir

Tanım: Kasidede şairin mahlasının olduğu beyit

Tanım: Gazelde şairin mahlasının olduğu beyit

Tanım: Divanlarda müfred beyitlerin toplu olarak bulunduğu bölüm

Tanım: Divanlarda herhangi bir şiirin parçası olmayan mısraların bulunduğu bölüm

Tanım: Şiirlerin belirli bir düzene uygun şekilde yerleştirildiği divân. Birinci bölümde kasîdeler , ikinci bölümde tarihler , üçüncü bölümde musammatlar , dördüncü bölümde gazeller, beşinci bölümde lugazlar, muammalar, müfredler, âzâdeler gibi küçük parçalar olacak şekilde tertip edilmektedirler

Tanım: Genellik din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılan, ilk beyti kendi arasında diğer beyitler ilk beyitin ikinci dizesine göre kafiyeli yazılan (a-a , b-a , c-a ... şeklinde) nazım şekli. Genellikle Nesîb (Teşbîb) , Girizgâh , Medhiyye , Tegazzül , Fahriye ve Duâ olarak adlandırılan 6 bölümden oluşur

Tanım: Genellikle aşk, kadınlar , dostluk konularını işleyen , 5 ile 12 beyitten oluşan ve ilk beyti kendi arasında diğer beyitler ilk beyitin ikinci dizesine göre kafiyeli yazılan (a-a , b-a , c-a ... şeklinde) nazım şekli. Klasik Türk Edebiyatında en çok kullanılan ve en çok sevilen nazım şeklidir

Tanım: Genellikle aşk, kahramanlık, dini hikayelerin anlatıldığı , her beyitin kendi içinde kafiyeli olduğu (a-a , b-b , c-c .. şeklinde) ve çok sayıda beyit içeren (binlerce beyitlik mesneviler bulunmaktadır) nazım şeklidir

Tanım: Uzun vezinlerden oluşan beyitlerin her satırına kısa vezinli bir satır eklenmesi yoluyla yapılan nazım şekli. Bu şekildeki bir şiirin satırları bir uzun bir kısa vezinden oluşur ve kısa vezinlerin kaldırılması şiirin anlamını etkilememesi gerekir. Gazelden türetilmiş bir nazım şeklidir

Tanım: Dört satırlık parçalardan oluşan , sadece ahrep ve ahrem kalıpları olarak bilinen özel vezinler ile yazılan nazım biçimi

Tanım: Fâilatün Fâilatün Fâilün vezni ile yazılmış dört satırlık parçalardan oluşan nazım birimi. Kafiye düzeni çoğunlukla a a x a şeklindedir. İran edebiyatında doğmuş daha çok Azeri ve Çağatay edebiyatlarında kullanılmış bir nazım şeklidir

Tanım: Bendlerden (Üç veya daha fazla mısralı bendler) oluşan nazım biçimlerinin genel adı. Müselles, murabba, terbî , şarkı , muhammes , tardiye , tahmis, müseddes , tesdis , müsebba, tesbî , müsemmen , tesmîn , Mütessa, Muaşşer, Ta'sîr, Taştir, Terkîb-i Bend , Tercî-i Bend nazım şekilleri musammat'tır
Tanım: Kaside ve gazelde , beyitlerin satır ortalarının iki eşit parçaya bölünmüş olarak, dörtlük şeklinde okunabilecek şekilde olması. Beyit iki eşit parçada olması için ona uygun arûz vezinleri kullanılır

Tanım: Üç mısralı bendlerden oluşan nazım biçimi. İlk bend kendi içinde kafiyeli ve tüm bendlerin son satırı kendi aralarında kafiyelidir. Kafiye düzeni aaa , bba , cca şeklinde gitmektedir

Tanım: Dört satırlık bendlerden oluşan nazım birimi. İlk bend birbiriyle kafiyeli, sonraki bendlerin ilk üç satırı kendi aralarında , son satırı ise ilk bendle kafiyelidir. Kafiye düzeni aaaa, bbba , ccca şeklinde devam etmektedir

Tanım: Önceden beyitler şeklinde yazılmış bir nazmın her beytine iki mısra eklemek yoluyla oluşturulan nazım biçimi

Tanım: Bestelemek amacıyla yazılan ve çoğunlukla 4 satırlık bendlerden oluşan nazım biçimi. Ayrı bir nazım biçiminden çok bestelenmek için yazılması önemlidir

Tanım: Beş satırlık bendlerden oluşan nazım biçimi. İlk bendin satırları kendi aralarında kafiyeli, diğer benlerin son bir veya iki satırı ilk bend ile kafiyelidir.

Tanım: Beş satırlık bendlerden oluşan muhammes nazım biçiminin özel bir çeşitidir. Mef'ulü Mefâilün Feûlün kalıbıyla yazılır ve beşinci satırlar kendi aralarında kafiyelidir

Tanım: Başka bir gazel veya kasidenin beyitlerinin başına üç mısra eklenerek oluşturulan nazım biçimi. Kafiye düzeni aaa (aa) bbb (ba) ccc (ca) şeklinde olmaktadır

Tanım: Altı satırlık bendlerden oluşan nazım biçimi. İlk bend kendi içinde kafiyeli sonraki bendlerin son bir veya iki kıtası ilk bend ile kafiyelidir. Kafiye düzeni çoğunlukla aaaaaa, bbbbba, ccccca veya aaaaaa, bbbbaa, ccccaa şeklindedir

Tanım: Bir gazelin beyitlerinin önüne, aynı vezinde ve ilk beyit ile kafiyeli dörder mısra eklenmesi ile yapılan nazım biçimi

Tanım: Yedi satırlık bendlerden oluşan nazım biçimi. İlk bendin satırları kendi içinde kafiyeli , diğer bendlerin son bir veya iki kıtası ile bend ile kafiyelidir

Tanım: Bir gazelin matla beytinin (ilk beyit) veya tüm beyitlerin önüne aynı vezinde beş mısra eklenmesi ile yapılan nazım biçimi

Tanım: Sekiz satırlık bendlerden oluşan nazım biçimi. İlk bendin satırları kendi içinde kafiyeli , diğer bendlerin son bir veya iki kıtası ile bend ile kafiyelidir

Tanım: Bir gazelin tüm beyitlerin önüne aynı vezinde altı mısra eklenmesi ile yapılan nazım biçimi

Tanım: Dokuz satırlık bendlerden oluşan nazım biçimi. İlk bendin satırları kendi içinde kafiyeli , diğer bendlerin son bir veya iki kıtası ile bend ile kafiyelidir

Tanım: On satırlık bendlerden oluşan nazım biçimi. İlk bendin satırları kendi içinde kafiyeli , diğer bendlerin son bir veya iki kıtası ile bend ile kafiyelidir

Tanım: Bir gazelin bir beyitin veya tüm beyitlerin önüne aynı vezinde sekiz mısra eklenmesi ile yapılan nazım biçimi

Tanım: Bir gazelde beyitlerin arasına iki , üç veya daha fazla satır eklenerek yapılan nazım biçimi. Eklenen satırlar ilk satır ile aynı kafiye yapılmaktadır

Tanım: Gazel tarzında kafiyelendirilmiş 5-10 beyitten oluşan şiir parçalarının (hâne adı verilir) bir vâsıta beyiti ile birbirine bağlanmasından oluşan nazım biçimi. Eğer vâsıta beyti aynen tekrarlanıyor ise buna tercî-i bend adı verilir.

Tanım: Gazel tarzında kafiyelendirilmiş 5-10 beyitten oluşan şiir parçalarının (hâne adı verilir) bir vâsıta beyiti ile birbirine bağlanmasından oluşan nazım biçimi. Vâsıta beyti aynen tekrarlanır. Eğer vâsıta beyti sadece kafiyesi aynı ise buna terkîb-i bend adı verilir

Divân edebiyatında yapılarına göre nazım biçimleri (şekilleri) aşağıdaki gibi sınıflandırlmaktadır : 

• Beyitlerden oluşan nazım şekilleri
  • Kaside
  • Gazel
  • Mesnevi
  • Müstezâd (Gazel'in bir çeşidi)
  • Kıt'a
• Dört mısralı nazım şekilleri
  • Rübai
  • Tuyug ( Tuyûğ şeklinde de yazılır)
• Bendlerden oluşan nazım şekilleri (Bendlerden oluşan nazım birimlerine genel olarak musammat denilmektedir)
  • Üç mısralı bendlerden oluşanlar
    • Müselles
  • Dört mısralı bendlerden oluşanlar
    • Murabba
    • Terbî
    • Şarkı (Murabba ile aynı yapıdadır ve 5 ve 6 mısradan da oluşabilir. Ayrı bir tür olup olmadığı tartışmalıdır)
  • Beş mısralı bendlerden oluşanlar
    • Muhammes
    • Tardiye (Muhammes'in özel bir çeşitidir)
    • Tahmis
  • Altı mısralı bendlerden oluşanlar
    • Müseddes
    • Tesdis
  • Yedi mısralı bendlerden oluşanlar
    • Müsebba
    • Tesbî
  • Sekiz mısralı bendlerden oluşanlar
    • Müsemmen
    • Tesmîn
  • Dokuz mısralı bendlerden oluşanlar
    • Mütessa
  • On mısralı bendlerden oluşanlar
    • Muaşşer
    • Ta'şîr
  • Taştir
  • Terkîb-i Bend
  • Tercî-i Bend

 

 

Divân Edebiyatı kavramı yanlış bir adlandırmadır ve doğrusu Klasik Türk Edebiyatı olmalıdır

1699 ile 1763 yılları arasında yaşamış , Osmanlı devlet adamı ve şair. 18 yy divan edebiyatında önemli şairlerindendir. "Şecâ'at arz ederken merd-i kıbtî sirkatin söyler" mısrası ona aittir