Arûz Vezni

Üst Kategoriler :

Bu Kategoriye İçerik Girin veya Soru Sorun

Bu Sayfayı Paylaş:

İçindekiler-Dizin

Açık Hece Arûz Kalıpları ve Bahirleri Arûz Türk Vezni Değildir Arûz Vezni Arapça ve Farsça Kelimelerin Türkç.. Arûz Vezni Aruz Ölçüsü Arûz Vezni Hece Veznine Göre Daha Ahenklidir Arûz Vezninde Açık (Kısa) ve Kapalı (Uzun) He.. Arûz Vezninde Temel Yapılar Arûz Vezninde Vasıl Kullanmak Kusur Olarak Gö.. Arûz Vezninde Vasılların Olması Türkçe'nin Se.. Arûz Vezninde Vasıl Yapmak Sanat Kabul Edilme.. Arûz Vezninin Öğrenilmesi Ve Kullanılması Zor.. Arûz Vezni Türkçe'ye Uygun Değildir Bir Mısranın Son Hecesi Her Zaman Kapalı (Uzu.. Dâire Ef'ile Faale (Feale) Hurûf-ı Ma'zûle (Düşürülen Harfler) İmâle Kapalı Hece Med (Medd) Tahfif (Kasr) Taktî Tef'il veya Tefile Teşdîd Vasıl (Vasl) - Ulama Vezin Bulma Programı Zihâf

Arûz Vezni Kategorisi ile İlgili Kavramlar

Tanım: Arap, İran , Türk gibi toplumların şiirinde , hecelerin uzunluk (kapalılık) veya kısalık (açıklık) özelliklerine göre yapılan bir vezin (ölçü). Arapça'da Arûz kelime olarak bir çadırın ortasına dikilen direk anlamına geldiği söylenmektedir ancak farklı anlamları olduğunu savunanlar bulunmaktadır

Açık Hece

Tanım: Tek ünlü harften oluşan veya ünlü ile biten hece. Örneğ a-ra-ma kelimesinde a, ra ve ma heceleri açık hecedir

Kapalı Hece

Tanım: Ünsüz ile biten hece. ünlü+ünsüz (ay-,at vb..) , ünlü + ünsüz + ünsüz (aşk, alt vb..) , ünsüz + ünlü + ünsüz (tat, kal vb..) , ünsüz + ünlü + ünsüz + ünsüz (Türk, kırk vb..) şeklinde dört farklı çeşiti bulunmaktadır

Ef'ile

Tanım: Arûz veznindeki esasını teşkil eden temel parçalar,kısımların her birine verilen isim. Tef'ile kelimesi ile birlikte kullanılır. Örnek olarak faûlün(feûlün), fâilün, fâilâtün, müstef'ilün, mefâilün, mütefâilün, müfâaletün, mef'ûlât (mef'ûlün) verilebilir

Tef'il veya Tefile

Tanım: Arûz veznindeki esasını teşkil eden temel parçalar,kısımların her birine verilen isim. Ef'ile kelimesi ile birlikte kullanılır. Örnek olarak faûlün(feûlün), fâilün, fâilâtün, müstef'ilün, mefâilün, mütefâilün, müfâaletün, mef'ûlât (mef'ûlün) verilebilir

Faale (Feale)

Tanım: Arapça'da yaptı-etti anlamlarına gelen fiil. Arûz veznindeki parçalar bu fiilin çekiminden türetilmişlerdir. Örnek olarak faûlün(feûlün), fâilün, fâilâtün, müstef'ilün, mefâilün, mütefâilün, müfâaletün, mef'ûlât (mef'ûlün) verilebilir

Dâire

Tanım: Arûz veznindeki bahirleri (vezinleri oluşturan kelimelerin) hareke ve sükûnlarına göre gruplandırılması ile ortaya çıkan beş gruptan her biri. Dâire-i Müctelibe, Dâire-i Müştebihe, Dâire-i Muhtelife, Dâire-i Müttefika, Dâire-i Mü'telife şeklinde beş çeşit dâire bulunmaktadır

Vasıl (Vasl) - Ulama

Tanım: Ünsüz biten bir kelimeyi kendinden sonra gelen ve ünlü ile başlayan kelimeye birleştirerek okunması. Mısranın, arûz veznine uygun okunması için bazı yerlerde vasıl yapılması gerekebilir

Taktî

Tanım: Bir mısranın vezin kalıbın yani tefilelerinin (fâilatün, mefâilün gibi) bulunması

İmâle

Tanım: Bir kelimedeki ünlüyü uzun olarak okuma. Bu şekilde kısa olan heceyi uzatarak vezne uydurulmuş olunur. İmâleyi arûz vezninde bir kusur olarak görenler bulunmaktadır

Med (Medd)

Tanım: Bileşik (bir buçuk) hecelerin bir uzun bir kısa hece şeklinde okunması. Örneğin mest, aşk, yâr, dôst kelimelerinin bir uzun bir kısa olacak şekilde uzatılabilir. İmâle-i memdûde şeklinde de söylenir

Zihâf

Tanım: Arûz vezninde uzun bir hecenin veznin doğru olabilmesi için kısa okunması. Kusur olarak kabul edilir

Tahfif (Kasr)

Tanım: Arûz vezninde şeddeli (bir ünsüzün çift okunması için koyulan işaret, hatt, hakk gibi) bir harfin şeddesiz okunması
Tanım: Arûz vezninde uzun ünlülerin kısa olarak (şâh yerine şeh gibi) veya kelimelerin kısaltılarak (İstanbul yerine Stanbul gibi) okunması

Teşdîd

Tanım: Arûz vezninde vezne uydurmak için bir harfin şeddeli (şedde : bir ünsüzün çift okunması için koyulan işaret, hatt, hakk gibi) okunması

Hurûf-ı Ma'zûle (Düşürülen Harfler)

Tanım: Arûz vezninde uzun ünlülerden sonra (û,â,î gibi) nun harfi ile biten heceleri bir buçuk değil bir hece olarak okunması

Arûz Vezni Kategorisi ile İlgili Derlenmiş Bilgiler

Arûz Vezninde Açık (Kısa) ve Kapalı (Uzun) Hece

Arûz vezninde temel olarak iki hece kavramı bulunmaktadır :

Açık (Kısa) Hece : Tek ünlüden (^ şapka işareti olmayan yani uzun olmayan) oluşan veya ünlü (^ şapka işareti olmayan yani uzun olmayan) ile biten heceler. nokta işareti ile gösterilirler.
Kapalı (Uzun) Hece : Ünlü ve uzun ünlü ( ^ şapka işareti ile gösterilen uzun ünlüler) ile biten heceler. - işareti ile gösterilirler
Bir Buçuk Hece Değeri : Açık veya kapalı tek heceden daha uzun olan heceler olabilmektedir. "İlk", "Türk", "kırk" gibi bazı heceler bir buçuk (-.) şeklinde gösterilebilmektedir. "âb" , "pîr" gibi hecelerde -. şeklinde bir buçuk hece değeri gösterilebilmektedir

Hece çeşitleri aşağıdaki gibidir :

Tek ünlüden oluşan açık(kısa) hece : a-çık, a-ra kelimelerinde "a" tek ünlüden oluşmuş hecedir. . ile gösterilir.
Bir ünsüz ile bir ünlüden oluşan açık(kısa) hece : de-yim , de-niz kelimelerinde "de" bu tür bir hecedir. . ile gösterilir.
Bir ünlü bir ünsüzden oluşan kapalı(uzun) hece : ay-na , ay-la kelimelerinde "ay" bu tür bir hecedir. - ile gösterilir.
İki ünsüz bir ünlüden oluşan kapalı(uzun) hece : gön-lüm, gön-der-mek kelimelerinde "gön" bu tür bir hecedir. - ile gösterilir
Bir ünlü , iki ünsüzden oluşan bir kapalı(uzun) ile bir açık(kısa) hece (bir buçuk) : aşk, ilk kelimeleri bu tür bir hecedir. -. şeklinde gösterilir. (Bazı Türkçe kelimeler tek kapalı (uzun) - hece olarak da kabul edilmektedir)
Bir ünsüz , bir ünlü ve sonra iki ünsüzden oluşan bir kapalı(uzun) bir açık(kısa) (bir buçuk) hece: Türk , genç, dinç kelimeleri bu tür bir hecedir. -. şeklinde gösterilir. (Bazı Türkçe kelimeler tek kapalı(uzun) - hece olarak da kabul edilmektedir)
Tek uzun ünlüden oluşan kapalı(uzun) hece : â-rif , â-ruz kelimelerinde â bu tür bir hecedir . - ile gösterilir
Bir ünsüz bir uzun ünlüden oluşan kapalı(uzun) hece : şâ-ir kelimesi şâ bu tür bir hecedir. - ile gösterilir
Bir uzun ünlü ve bir ünsüzden oluşan bir kapalı(uzun) bir açık(kısa) (bir buçuk) hece: âb kelimesi bu tür bir hecedir. -. şeklinde gösterilir
İki ünsüz arasına bir uzun ünlüden oluşan bir kapalı(uzun) bir açık(kısa) (bir buçuk) hece: pîr kelimesi bu tür bir hecedir. -. şeklinde gösterilir. İçinde -n ile biten heceler kapalı(uzun) hece sayılırlar (mec-nûn daki nûn kapalı(uzun) hece _ olarak gösterilir)

Arûz Vezninde Temel Yapılar

Arûz vezninde aşağıdaki temel yapılar kullanılır. Bu yapıların adlandırılması ve açık(kısa) ve kapalı(uzun) hece değerlerine göre yapısı gösterilmektedir :

faûlün(feûlün) : . _ _
fâilün : _ . _
fâilâtün : _ . _ _
müstef'ilün : _ _ . _
mefâilün : . _ . _
mütefâilün : . . _ . _
müfâaletün : . _ . . _
mef'ûlât (mef'ûlün) : _ _ _

Aşağıdaki bazı yapılarda temel yapı kabul edilebilir :

mef'ûlâtü : _ _ _ .
mefâîlün : . _ _ _

Arûz Kalıpları ve Bahirleri

Arûz veznindeki tefilelerin (cüzlerin) birbirleriyle olan durumlarına ve tekrarlanma yapısına göre sınıflandırılabilir. Bu durumda aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir :

Aynı tefilenin tekrarından oluşan kalıplar
- mefâilün mefâilün mefâilün mefâilün
- müstef'ilün müstef'ilün müstef'ilün müstef'ilün
- feûlün feûlün feûlün feûlün
- müstef'ilâtün müstef'ilâtün
Aynı iki tefilenin tekrarından oluşan kalıplar
- mefâilün feûlün mefâilün feûlün
- mütefâilün feûlün mütefâilün feûlün
- fa'lün feûlün fa'lün feûlün
- mef'ûlü mefâîlün mef'ûlü mefâîlün
- müfteilün me'failün müfteilün me'failün
- mef'ûlü fâilatün mef'ûlü fâilatün
- feilâtü fâilâtün feilâtü fâilâtün
Sonu tefilesi değişik tekrarlı kalıplar
- mefâîlün mefâîlün feûlün
- feilâtün feilâtün feilün
- feilâtün feilâtün feilâtün feilün
- fâilâtün fâilatün fâilün
- fâilâtün fâilatün fâilatün fâilün
- müfteilün müfteilün fâilün
- feûlün feûlün feûlün feûl
Karışık kalıplar
- mef'ûlü mefâîlü mefâîlü feûlün
- mef'ûlü mefâilün feûlün
- mef'ûlü fâilâtü mefâilü fâilün
- mefâilün feilâtün mefâîlün fâilün
- feilâtün mefâilün feilün

Arûz kalıpları klasik ayrıma göre 5 daire ve 19 bahir'den (bahr) oluşur :

Dâire-i Müctelibe
- Bahr-i Hecez (Hecez Bahri) : mefâilün mefâîlün mefâîlün mefâilün
- Bahr-i Recez (Recez Bahri) : müstef’ilün müstef’ilün müstef’ilün müstef’ilün
- Bahr-i Remel (Remel Bahri) : fâilâtün fâilâtün fâilâtün fâilâtün
Dâire-i Müştebihe
- Bahr-ı Münserih(Münserih Bahri) : müfteilün fâilün müfteilün fâilün
- Bahr-i Serî (Serî Bahri) : müfte’ilün müfte’ilün fâ’ilün
- Bahr-i Muzâri (Muzâri Bahri) : mef'ûlü fâilâtü mefâîlü fâilün
- Bahr-i Müktedâb (Müktedâb Bahri) : fâ'ilâtü müfte'ilün
- Bahr-i Müctes (Müctes Bahri) : mefâ'ilün fe'ilâtün mefâ’ilün fe'ilün
- Bahr-i Hafif (Hafif Bahri) : fâilâtün müstef'ilün fâilâtün
Dâire-i Muhtelife
- Bahr-i Karîb (Karîb Bahri) : mef'ûlü mefâ'îlü fâ'ilün
- Bahr-i Cedîd (Cedid Bahri) : feilâtün mefâilün feilün
- Bahr-i Müşâkil (Müşâkile Bahri) : fâ'ilâtü mefaîlü fa’ûlün
- Bahr-i Tavîl : feûlün mefâîlün feûlün mefâîlün (İran ve Türk edebiyatında kullanılmamıştır)
- Bahr-i Basît : fâilâtün fâilün fâilâtün fâilün (Türk edebiyatında kullanılmamıştır)
- Bahr-i Medît : müstef'ilün fâilün müstef'ilün fâilün (İran ve Türk edebiyatında kullanılmamıştır)
Dâire-i Müttefika
- Bahr-ı Mütekârib (Mütekârip Bahri) : feûlün feûlün feûlün feûlün
- Bahr-i Mütedârik (Mütedarik Bahri) : fâilün fâilün fâilün fâilün
Dâire-i Mü'telife
- Bahr-ı Kâmil (Kâmil Bahri) : mütefâ'ilün mütefâ'ilün mütefâ'ilün mütefâ'ilün
- Bahr-i Vâfir : müfâaletün müfâaletün müfâaletün (Türk edebiyatında kullanılmamıştır)

Her bahr içinde aynı vezinden türemiş vezinler bulunmaktadır :

Bahr-i Hecez (Hecez Bahri)
- mefâilün mefâîlün mefâîlün mefâilün (sık kullanılır)
- mefâîlün mefâîlün feûlün (sık kullanılır)
- mefâîlün feûlün mefâîlün feûlün (seyrek kullanılır)
- mef'ûlü mefâîlün mef'ûlü mefâîlün (sık kullanılır)
- mef'ûlü mefâilün feûlün (veya mef'ûlün fâilün feülün) (sık kullanılır)
- mef'ûlü mefâîlü feûlün
- mef’ûlü mefâîlü mefâîlü feûlün (sık kullanılır)
- mefâîlün mefâîlün (seyrek kullanılır)
- mef’ûlü mefâîlün (seyrek kullanılır)
Bahr-i Recez (Recez Bahri)
- müstef’ilün müstef’ilün müstef’ilün müstef’ilün (sık kullanılır)
- müfteilün müfteilün müfteilün müfteilün (seyrek kullanılır)
- müfteilün mefâ'ilün müfte'ilün mefâ'ilün (sık kullanılır)
- müfteilün müfte'ilün mefâ'ilün
- müfteilün müfteilün fâilün
- mefâîlün mefâîlün mefâîlün mefâîlün
- müfte'ilün müfte'ilün mefâ'ilün müfte'ilün
- müstef'ilün müstef'ilün müstef'ilün c
- müstef’ilün müstef’ilün (seyrek kullanılır)
Bahr-i Remel (Remel Bahri)
- fâilâtün fâilâtün fâilâtün fâilâtün (seyrek kullanılır)
- fâilâtün fâilâtün fâilâtün fâilün (sık kullanılır)
- fâilâtün fâilâtün fâilün (sık kullanılır)
- feilâtün feilâtün feilâtün feilün (sık kullanılır)
- feilâtün feilâtün feilün (sık kullanılır)
- fâilâtün fâilâtün fâilâtün fâilün
- fâilâtün fâilâtün fâilün
- feilâtün feilâtün feilâtün
- feilâtün feilâtün feilâtün feilâtün (seyrek kullanılır)
- fâilâtün fâilâtün (seyrek kullanılır)
Bahr-ı Münserih(Münserih Bahri)
- müfteilün fâilün müfteilün fâilün (sık kullanılır)
- müstefilün feûlün müstefilün feûlün (seyrek kullanılır)
Bahr-i Muzâri (Muzâri Bahri)
- mef'ûlü fâ'ilâtü mefâîlü fâilün (sık kullanılır)
- mef'ûlü fâ'ilâtün mef'ûlü fâilâtün
- mûstef'ilün faûlün müstef'ilün faûlün
- mef'ûlü fâ'ilâtün (seyrek kullanılır)
Bahr-i Müctes (Müctes Bahri)
- mefâilün feilâtün mefâilün feilün (sık kullanılır)
- mefâilün feilâtün mefâilün feilâtün (seyrek kullanılır)
Bahr-i Serî (Serî Bahri)
- müfteilün müfteilün fâilün (sık kullanılır)
- mefâ'ilün mefâ'ilün mefâ'ilün mefâ'ilün (seyrek kullanılır)
- mefâ'ilün mefâ'ilün (seyrek kullanılır)
Bahr-i Cedîd (Cedid Bahri - Hafif Bahri)
- feilâtün mefâilün feilün (feilâtün mefâilün fa'lün, fâilatün mefâilün feilün, fâilatün mefâülün fa'lün) (sık kullanılır)
Bahr-ı Mütekârib (Mütekârip Bahri)
- feûlün feûlün feûlün feûlün (seyrek kullanılır)
- faûlün faûlün faûlün feûl (sık kullanılır)
- faûlün faûlün faûlün
- faûlün faûlün faûl
Bahr-ı Kâmil (Kâmil Bahri)
- mütefâilün mütefâilün mütefâilün mütefâilün (seyrek kullanılır)
- mütefâilün feûlün mütefâilün feûlün (sık kullanılır)
- mütefâilün mütefâilün (seyrek kullanılır)
Bahr-i Mütedârik (Mütedarik Bahri)
- fâ'ilün fâ'ilün fâ'ilün fâ'ilün
- fe'ilün fe'ilün fe'ilün fe'ilün
- fa'lün fa'lün fe'ilün fe'ilün

Osmanlı Divan edebiyatında hezec bahri, recez bahri, remel bahri, münserih bahri, muzâri bahri, müctes bahri, hafif bahri, serî bahri, mütekârib bahri ve kâmil bahri olmak üzere 10 kalıp kullanılır. Basît , medît, tavîl ve vâfir bahr'ları Arap edebiyatında, cedîd , karîb ve müşâkile bahr'leri İran edebiyatında kullanılmaktadır.

Hecez bahrinden çıkarılan ve Rubai mısralarında kullanılan ve adlarına Rubai Kalıpları (Ahrep ve Ahrem olarak iki çeşit) denilen kalıplar bulunmaktadır. Mef'ûlü ile başlayanlara Ahrep kalıpları, mef'ûlün şeklinde başlayanlarada Ahrem kalıpları denilmektedir :

Ahrep Kalıpları
- mef’ûlü mefâ'ilün mefâ'îlü fe'ül (sık kullanılır)
- mef’ûlü mefâ'ilün mefâ'ilün fâ' (sık kullanılır)
- mef’ûlü mefâ'ilün mefâ'îlün fa'
- mef’ûlü mefâ'îlün mef'ûlü fa'ûl
- mef’ûlü mefâ'ilü mefâ'îlü fe'ül (sık kullanılır)
- mef’ûlü mefâ'ilü mefâ'îlü fe'ûl
- mef’ûlü mefâ'ilü mefa'îlü fail
- mef’ûlü mefâ'ilü mefâ'îlün fâ (sık kullanılır)
- mef’ûlü mefâ'ilü mefâ'îlün fa'
- mef’ûlü mefâilün mef'ûlü fâûl (az kullanılır)
Ahrem Kalıpları
- mef’ûlün fâ'ilün mefâ'îlün fâ' (az kullanılır)
- mef’ûlün fâ'ilün mefâ'îlün fa'
- mef’ûlün fâ'ilün mefâ'îlü fâûl (az kullanılır)
- mef'ûlün fâ'ilün mefâ'îlü fa'ûl
- mef’ûlün mef'ûlün mef'ûlün fâ'
- mef’ûlün mef'ûlün mef'ûlün fa'
- mef’ûlün mef’ûlün mefûlü fa'ûl
- mef’ûlün mef'ûlün mefûlü fa'il
- mef'ûlün mef’ûlü mefâ'îlün fâ'
- mef'ûlün mef'ûlü mefâ'îlün fa'
- mef'ûlün mef'ûlü mefâ'îlü fa'ûl
- mef'ûlün mef'ûlü mefâ'îlü fa’il

Arûz Vezni

Üst Kategoriler :

Kategori İçi Sözlük

Bu Sayfayı Paylaş:

Bu Sayfayı Paylaş:

İletişim Bilgileri

Takip Et