Türkçe'de kişi zamirleri aşağıdaki gibidir :
Ben
Sen
O
Biz
Siz
Onlar
İlk bakışta aşağıdaki gibi bir ilişki görülür
B : Ben ve Biz
S : Sen ve Siz
O : O ve Onlar
Görüldüğü gibi birinci tekil ve çoğulda B, ikinci tekil ve çoğul şahısta S ve üçüncü tekil ve çoğul şahısta O harfi dikkat çekmektedir.
Diğer dikkat çeken ilişki -en ve -iz dönüşümüdür :
B-en > B-iz
S-en > S-iz
Üçüncü dikkat çeken konuda üçüncü çoğulun -lAr (lar,ler) çoğul eki ile yapılması
O > O-n-lar
Dikkat çeken bu üç ilişkiyi dilbilimcilerin açıklamalarına bakalım.
Öncelikle bir çok Türk lehçesinde (veya dilinde) ben yerine men, min gibi m ile başlayacak şekilde kelimeler kullanılmaktadır. Bu nedenle birinci tekil şahıs için b gibi m'yi de değerlendirmek gereklidir. m~b değişimi Türk dillerinde yaygın bir dönüşümdür. (boncuk~moncuk, binmek - minmek)
Diğer bir bilgi de bazı Türk lehçelerinde (veya dillerinde) o yerine ol veya ul kullanılır. Yani bu dillerde üçüncü tekilde l harfi kendisini gösterir. Türkiye Türkçesinde zamanda l düşmüştür. Türkçe için aşağıdaki genel durum verilebilir
Ben/Men
Sen
O/Ol
Biz
Siz
Onlar
Önemli Ural-Altay dillerinde kişi adılları aşağıdaki gibidir :
| Türkçe | Cuvaş | Moğol | Mançu | Macar | Fin | Estonca |
| Ben | Epê | Bi | Bi | En | Mina | Mina |
| Sen | Esi | Çi | Si | Te | Sina | Sina |
| O | Vil | Ene / Ter | İ / Tere | Ö | Han | Tema |
| Biz | Epîr | Bid | Be / Muse | Mi | Me | Meie |
| Siz | Esir | Ta | Si / Suwe | Ti | Te | Teie |
| Onlar | Vîsem | Ted | Ce / Tese | Ök | He | Nemad |
Ben ve Sen
Moğolca ve Tunguzcada ben ve sen için kullanılan kelimeler aşağıdaki gibidir :
Bi (Moğolca) - Bi (Mançuca) = Ben
Çi (Moğolca) - Si (Tunguzca) = Sen
Moğolca ve Mançuca arasında bir ç~t~s dönüşümü bulunur. Bu açıdan Moğolcadaki sesin s'den türediği düşünülebilir.
Çuvaşça'da ise
Epî ~ Ep = Ben
Esi ~ Es = Sen
Ural dili olan Fince ve Estoncada ise
Mina = Ben
Sina = Sen
şeklindedir.
Macarda ise
En = Ben
Te = Sen
şeklindedir. En kelimesinde b veya m düşmüş olabilir. Sonuç olarak Ural-Altay dilleri için ben için b~p~m dönüşümünden b ve sen için de ç~t~s düşünüldüğünde s harfleri görülmektedir. Bu duruma göre Ural - Altay dilleri ile ilgi aşağıdaki gibi bir sonuç çıkarılabilir
Ben için b~p~m
Sen için s~ç~t
Toplu olarak bakarsak aşağıdaki gibidir :
Ep(Çuvaş) ~ Bi (Moğol) - Bi (Mançu) ~ Be-n (Türkçe) ~ E-n (Macar) ~ Mi-n-a (Fin-Eston)
Es (Çuvaş) ~ Çi (Moğol) ~ Si (Mançu) ~ Te (Macarca) ~ Se-n (Türkçe) ~ Si-n-a (Fin-Eston)
Matthias Alexander Castrén'e göre bu diller ortak Altayca denilen bir dilden türemişlerdir ve ben , sen ve o kelimelerinin ilk hâli aşağıdaki gibidir :
Bin : Ben
Sin : Sen
İn : O
Ben ve sen kelimesindeki n sesinin açıklaması Castrén'e göre bu şekildedir. O zamirinin çoğulunun o-n-lar olması da o zamirinin in olabileceğini göstermektedir. Moğolcada O yerine Ene , Fincede Han şeklinde n sesi yaşamaktadır. İlginç bir şekilde n harfi aynı zamanda n zamiri adı verilen bir ses olarak da Türkçede yaşamaktadır :
bu-(n)-lar
o-(n)-dan
şu-(n)-la
evdeki-(n)-den
o-(n)-un
Bu n sesi , zamirlere gelmektedir. Dikkat edilirse kelime sonlarının ünlü, eklerinde ünsüz ile başlamasına rağmen bu n sesi araya girmektedir. Halbuki normal koşullarda bu tür bir kaynaştırma sesine gerek yoktur. Bu-lar, o-dan, şu-la, evdeki-den denilebilirdi. Bu durum , n sesinin teklik belirten bir ek olması görüşünü destekler. Bu şekilde kullanılan n sesine Zamir n'si adı verilir.
Sonuç olarak ben kelimeleri için b~p~m ve Sen kelimeleri için de ç~t~s sesi ve bunlara eklenen bir n sesi dikkat çekmektedir.
Biz ve Siz
-z eki artık kullanılmayan ve çokluk (veya ikizleme) ekidir. Bazı kelimelerde yaşamaya devam etmektedir. Özellikle beden ile ilgili birden fazla olan organlarda görülmektedir :
gö-z
di-z
omu-z
Bu nedenle Bi-z ve Si-z deki z eki çoğul eki olmalıdır. Yani Ben-ler = Biz , Sen-ler = Siz gibi düşünülebilir. Örneğin Çuvaşçada Epir (Biz) ve Esir (Siz) şeklinde olması da ilginçtir. Genel Türkçe ile Çuvaş dili arasında her zaman bir R-Z dönüşümü olduğu düşünülürse aslında kelimeler Epiz, Esiz gibi kabul edilebilir. Benzer bir şekilde Çuvaşça Onlar, Vîsem anlamına gelir ki -sem Çuvaşça -lar ekinin karşılığıdır ve Vil , O anlamına gelmektedir.
Bi-z ve Si-z gibi olması da Castrén'in Ana Altay dilinde Ben, Sen ve O'nun Bi-n, Si-n, İn olduğu tezini de desteklemektedir. Diğer Ural-Altay dillerinde de Bi~Mi veya Si~Ti~Çi gibi olması da Bi-, Si kökünün varlığını göstermektedir.
Bu durumda Türkçe kişi zamirlerinin oluşumu aşağıdaki gibi olmalıdır.
Bi-n > Ben
Si-n > Sen
İn > On > O
Bi-z > Biz
Si-z > Siz
İn-ler veya On-lar > Onlar
