Akıl tümel kavramları (cins ve tür gibi tümeller ile önsel yani a priori bilgileri) oluşturmamızı ve kavramamızı sağlayan ve insanın) nefsinde bulunan en önemli güç ve cevherdir. Nefiste bulunan akılla maddi olmayan varlıklar alanına ait bilgiler aracısız ve zorunlu olarak elde edebilir. Duyular ile ile elde edilen bilgiler gibi sübjektif değil, objektifdir.
Akıl, tikelden tümele yükselme yoluyla metafizik varlıkların, tümelden tikellere inerek fizikî nesnelerin bilgisini edinme güç ve yeteneğini sağlar.
El Kindî aklı dörde ayırmıştır:
- Güç Halindeki Akıl (el-akl bi’l-kuvve) : İnsanda doğuştan vardır. Sürekli Fiil Halindeki Akıl ona etki etmediği süresince pasiftir.
- Sürekli Fiil Halindeki Akıl (el-aklü’llezî bi’l-fi‘l ebeden) : Bu akıl insanın doğasının (nefs) fonksiyonu olan tümel kavramlardan ibarettir. (Aristo'nun aktif akıl olarak belirttiği akıldır). Bu kavramlar Güç Halindeki Akıl'ı, Sürekli Fiil Halindeki Akıl haline getirir.
- Fiil Alanına Çıkan Müstefâd Akıl (el-aklü’llezî harece mine’lkuvve ile’l-fi‘l) : Nesnelerden soyutlama yaparak bilgi üretmeye başladığı akıldır. Sürekli Fiil Halindeki Akıl'ın , Güç Halindeki Akıl'a etkilemesiyle oluşur. Akıl ve kavram özdeşleşir. Bu akıl önsel bilgileri, tümelleri yani varlığa ait tür ve cinsleri algılar.
- Beyânî veya Zâhir Akıl (el-aklü’l-beyânî evi’z-zâhir) : Bir önceki maddede bahsedilen Müstefâd Akıl'ın sahip olduğu bilgileri ortaya koyduğu akıldır. Örneğin yazı yazmayı bilen kimsenin bizzat yazarak bildiğini göstermesi durumudur.
