Veri

Ek Eylemin Kişilere Göre Çekimi

Ey eylemin (ek fiil) kişilere göre çekimlerini de aşağıdaki gibidir :
Görülen GeçmişDuyulan GeçmişGeniş ZamanDilek/Şart
Birinci Tekil-idim-imişim-im-isem
İkinci Tekil-idin-imişsin-(i)sin-isen
Üçüncü tekil-idi-imiş-(i)dir-ise
Birinci Çoğul-idik-imişiz-iz-isek
İkinci Çoğul-idiniz-imişsiniz-isiniz-iseniz
Üçüncü Çoğul-idilerimişler-idirler-iseler
Eylem olan i- eski Türkçe’deki olmak anlamına gelen eylemden er- > ir- > i- şeklindeki dönüşümle oluşmuştur.
Birinci ve ikinci tekil için ekleşme aşağıdaki gibi bir süreç olduğu düşünülmektedir :
güzel i + ir + ben > güzel  men > güzel + im > güzelim
güzel i + ir + sen > güzel  sin > güzel + sin > güzelsin
Hem i- eylemi hem de geniş zaman -(i)r eki düşmüş ve sadece şahıs ekleri ek eylem görevini görmeye başlamışlardır.
Üçüncü tekil şahıs şekli olan -dir ve onun çoğulu olan -dirler şeklinde i- eyleminden nasıl türediği tartışma konusudur. Daha çok yaygın kabul edilen görüş -dir/-dur ekinin dur- yardımcı eyleminin geniş zaman durumu olan durur ifadesinden geldiğidir. Ve bu dur- yardımcı eylemi pekiştirme katmaktadır.
i+ir turur > ir turur > turur > dur 
şeklinde evrildiği düşünülmektedir. Örneğin
güzel i+ir durur > güzel durur > güzeldür > güzeldir. 
Yani üçüncü tekil şahıs ek eylem eki olarak gösterilen -dir eki dur- (tur-) eyleminden gelmektedir ve bu ekleşmede i- eylemi ve geniş zaman eki -(i)r düşmüştür.
Ek olarak oluşan -dir (-dur,-dır,-dür) ekinin pekiştirmek için olduğu aşağıdaki iki cümleden anlaşılabilir :
  • Annem hasta
  • Annem hastadır

İki cümlede aynı anlama gelmektedir. Sadece -dir eki biraz daha pekiştirme ve daha genellik katmıştır. İlk cümle annem şu anda hasta gibi bir anlama gelirken annem hastadır cümlesi ise genel kalıcı ve kısa zamanda geçici olmayan bir hastalığı var gibi anlaşılır.
zafer.teker , 04.06.2020

Bu Sayfayı Paylaş:

Fibiler Üyelerinin Yorumları


Tüm üyeler içeriklere yorum ekleyerek katkıda bulunabilir : Yorum Gir



Bu Sayfayı Paylaş:

İletişim Bilgileri

Takip Et

Her Hakkı Saklıdır. Bu sitede yayınlanan tüm bilgi ve fikirlerin kullanımından fibiler.com sorumlu değildir. Bu sitede üretilmiş , derlenmiş içerikleri, fibiler.com'u kaynak göstermek koşuluyla kendi sitenizde kullanılabilirsiniz. Ancak telif hakkı olan içeriklerin hakları sahiplerine aittir