Tanım: Havanın , atmosfer basıncın (hava basıncının) yüksek olduğu yerden düşük olduğu yere doğru , büyük bir kütle ve yığın olarak ve çoğunlukla yatay doğrultudaki hareketi

Tanım: Havanın , temas ettiği bir yüzeyin birim alanına uyguladığı kuvvet. Havayı oluşturan gazların ağırlığı basınca neden olmaktadır. Birimi milibar(mb) veya kilo Pascal(kPa)'dır

Tanım: Havanın çoğunlukla yatay doğrultuda yapmış olduğu hareket. Rüzgâr.

Tanım: İnsanlar tarafından hafif olarak hissedilen rüzgâr

Tanım: Rüzgâr, yel

Tanım: Atmosfer basıncı, Hava basıncı

 

Dünya üzerinde atmosfer (hava) basıncını etkileyen faktörler aşağıdaki gibi özetlenebilir : 

• Sıcaklık (Isınma ve Soğuma) : Sıcaklık artıkça hava genleşir ve basıncı azalır. Soğudukça hava sıkışır ve basıç artar. Güneş enlemlere göre mevsimleri belirler ve havanın ısıması sağlar. Doğal olarak mevsimler ve enleme göre basınç değişikliği olur
• Yer çekimi : Yerçekimi artıkça basınç artar
• Yükselti : Yükseldikçe gaz miktarı azalmasından dolayı basınç azalır. Yükseldikçe sıcaklık azalmasına rağmen gaz yoğunluğu da azaldığı için basınç düşmektedir
• Dünyanın Kendi Ekseni Etrafında Dönüşü : Dünyanın ekseni etrafından dönüşü hava kütlelerinin hareketlerini etkilemesinden dolayı bazı yerlerde basıncı etkiler

 

Tanım: Bir harita üzerinde aynı atmosfer basıncının olduğu yerlerin birleştirilmesi ile oluşan eğri

Tanım: İzobar durumunu (izobar : aynı basıncın olduğu noktalardan geçen çizgi) gösteren harita

Dünya üzerindeki sabit veya dinamik basınç kuşakları aşağıdaki gibidir : 

 

• Termik Sabit Basınç Kuşağı
  • Ekvator (0° enlem) boyunca alçak basınç kuşağı. Sürekli sıcak olmasından dolayı havanın genleşmesi ve yükselmesi sonucu alçak basınç alanları oluşur
  • Kutuplarda (90° enlem) yüksek basınç kuşağı. Sürekli soğuk olmasından dolayı havanın sıkışması ve alçalması sonucu yüksek basınç alanları oluşur
• Dinamik Hareketten Kaynaklanan Basınç Kuşağı
  • Kuzey ve güney yarımkürede 30° dinamik yüksek basınç kuşağı. Ekvatorda sıcaklık sebebiyle yükselen havanın dünyanın kendi ekseni etrafında dönmesi nedeniyle alçalması sonucu dinamik yüksek basınç alanı oluşur. (Basra'da yüksek basınç alanı kesintiye uğrar ve alçak basınç alanı oluşur)
  • Kuzey ve güney yarımkürede 60° dinamik alçak basınç kuşağı. 30° derece enlemdeki yüksek basınç kuşağıyla, kutupların alçak basınç alanlarının karşılaşması sonucu oluşur. (Ocak ayında karasal iklimden dolayı Sibirya ve Kanada yüksek basınç alanları görülür)

 

 

Dünyadaki basınç kuşaklarını gösteren resim. Bu kuşaklar ekvator, kutuplar, 30 ° yüksek basınç ve 60° alçak basınç kuşaklarıdır

Rüzgarlar aşağıdaki gibi temel olarak üçe ayrılabilir : 

• Sürekli Rüzgârlar  : Yıl boyunca sürekli aynı yönde esen rüzgarlar
  • Kutup Rüzgarları,Batı Rüzgarları, Alize Rüzgarları, 
• Mevsimlik(Devirli) Rüzgârlar : Yaz ve kış mevsimine göre yönü değişik olarak esen rüzgarlar
  • Muson (Yaz Musonu ve Kış Musonu)
• Yerel Rüzgârlar : Yerel bölgelere göre değişen kısa süreli ve etki alanı dar rüzgarlar
  • Sıcak Rüzgarlar
    • Meltemler, Föhn (Fön)
  • Soğuk Rüzgarlar
    • Bora, Mistral, Krivetz gibi Avrupa-Akdeniz rüzgârları
  • Tropikal Rüzgarlar

Sürekli Rüzgarların (Alizeler, Batı Rüzgarları ve Kutup Rüzgarlarının) yerleri ve esiş yönlerini gösteren resim

Tanım: Yüksek basınç alanı olan kutuplardan 60°alçak basınç kuşağına doğru esen rüzgarlar. Dünyanın ekseni etrafında dönmesinden dolayı, kuzey yarımkürede kuzeydoğudan, güney yarımkürede ise güneydoğudan eser

Tanım: Sürekli olarak (düzenli olarak) , 30° kuzey ve güney yarımküredeki yüksek basınç kuşaklarından ekvatorun alçak basınç alanına doğru esen rüzgarlar. Dünyanın ekseni etrafında dönmesinden dolayı, kuzey yarımkürede ekvatora doğru kuzeydoğudan, güney yarımkürede ise güneydoğudan eser. Doğudan esmesi sebebiyle Doğu Rüzgarları olarak da adlandırılır

Tanım: Sürekli olarak (düzenli olarak) , 30° kuzey ve güney yarımküredeki yüksek basınç kuşaklarından 60° alçak basınç alanına doğru esen rüzgarlar. Dünyanın kendisi ekseni etrafında dönmesinden dolayı, kuzey yarımkürede güneybatıdan, güney yarımkürede ise küzeybatıdan eser

Tanım: Kara ve denizin ısınma ve soğuma özelliklerinin farklı olmasından dolayı yazın denizlerden karalara kışın ise karalardan denizlere esen rüzgarlar. Yaz musonu ve kış musonu olarak ikiye ayrılmaktadır. Bu rüzgarlar Güney Asya, Hint Kıtası, Güneydoğu Asya ve Okyanusya , Japonya ve Kuzey Avustralya görülür

Tanım: Gün içinde değişen sıcaklık koşullarına göre (gece ve gündüz sıcaklık değişir) yönü değişen etkisi az ve menzili kısa olan yerel rüzgarlar. Denizden karaya doğru olan meltemlere deniz meltemi, karadan denize doğru olan meltemlere kara meltemi adı verilmektedir. Gündüzleri vadiden dağın yükseklerine doğru esen melteme vadi meltemi, gece tam ters yönde esen melteme ise dağ meltemi adı verilir.

Tanım: Bir dağ yamacını aşıp diğer yamaçtan aşağıya doğru hareket eden, sürtünme sebebiyle ısınmasından dolayı yamaçtan aşağıya inerken kurutucu etkisi olan sıcak ve kuru rüzgarlar. Alp dağları, Toroslar ve Kuzey Anadolu dağlarında görülmektedir

Tanım: Büyük Sahra çölünden Kuzey Afrika ve Güney Avrupa'ya doğru esen tozlu, sıcak ve kuru rüzgarlar

Tanım: Sudan dolaylarından gelen ve Mısır üzerinden Akdenize doğru esen sıcak ve kuru rüzgarlar

Tanım: Orta ve Doğu Avrupa üzerinden Adriya denizi ve Dalmaçya kıyılarına doğru esen soğuk, kuru rüzgarlar

Tanım: İspanya ve Fransa'dan Akdeniz'e doğru esen soğuk ve kuru rüzgarlar

Tanım: Romanya'nın kuzeybatısından Aşağı Tuna ovasına doğru esen soğuk rüzgarlar

Tanım: İzlanda civarında oluşan alçak basınç alanı. Sibirya yüksek basınç alanının etkili olmadığı dönemde Türkiye'yi kuzeybatıdan etkiler ve kış mevsiminin daha ılık ve yağışlı geçmesini sağlar

Tanım: Sibirya'da oluşan yüksek basınç alanı. Türkiye'de güçlü olduğu dönemde kışların daha soğuk ve karlı geçmesini sağlar

Tanım: Azor adaları çevresinde oluşan yüksek basınç alanı. Yazın güneybatıdan Türkiye'yi etkiler ve sıcaklığı arttırır

Tanım: Basra körfesi civarında oluşan alçak basınç alanı. Yazın güneydoğudan Türkiye'yi etkiler ve kuraklık ile sıcaklığa sebep olur.