Bir cümledeki işin, hareketin veya sürecin zamanını, miktarını, durumun, yönünü, vasıta, şart, soru vb.. belirten sözcük veya sözcüklere zarf tümleci veya zarf tamlayıcısı adı verilir. Ne zaman?, nasıl?, niçin?, niye?, neden?, ne kadar ?, ne şekilde?, ne ile ? , hangi araçla ? , kimin ile ? , hangi amaçla ? gibi sorulan sorular zarf tümlecini verir.
| Cümle | Açıklama |
| Adam bugün geldi | Ne zaman geldi ? (bugün) |
| Cocuk çok çalıştı | Ne kadar çalıştı (çok) |
| Eve yürüyerek gittim | Nasıl gitti ? (yürüyerek) |
| Dövüşe dövüşe geldim | Nasıl geldi (dövüşe dövüşe) |
| Sen aklıma geldikçe gülüyorum | Ne zaman gülüyorum ? (sen aklıma geldikçe) |
| Cocuk arkadaşlarıyla çıkmış | Kiminle çıkmış ? (arkadaşlarıyla) |
| Bugün erken mi gitmeliyim ? | Ne zaman gitmeliyim (erken) |
Bazı sözcükler cümledeki duruma göre ve aldıkları eklere göre farklı tümleç tiplerinden olabilir:
| Cümle | Açıklama | Tür |
| Adam yukarıya çıktı | Nereye çıktı ? (yukarıya) | Dolaylı Tümleç (yer bildiriyor) |
| Adam yukarıyı kontrol etti | Neyi kontrol etti ? (yakarıyı) | Nesne |
| Yukarı bakmasın | Nereye bakmasın ? (yukarı) | Zarf Tümleci (yön bildiriyor) |
Görüldüğü gibi yer bildirdiği zaman dolaylı tümleç, yön bildirdiğinde zarf tümleci ve eylemden etkilenen bir şeyi belirtiyorsa nesne olmaktadır.
Edat Grubu - Edat Tümleci
Edat grubu bir isim grubu ile "ile, için, göre, gibi, kadar, diye, rağmen, karşı, doğru, dolayı..." gibi çekim edatından oluşur. Bazı kaynaklar edat tümleci olarak farklı bir tümleç tipi olduğunu savunmaktadır. Ne ile? kiminle? ne için? kimin için? Ne gibi ? şeklindeki sorulara cevap verir.
| Cümle | Açıklama | Türü |
| Kurt gibi acıkmış | Ne gibi acıkmış (Kurt gibi) | Zarf Tümleci |
| Benimle görüşecekmiş | Kiminle görüşecekmiş | Zarf Tümleci |
| Sizin için yemek hazırladım | Kimin için hazırlamış | Zarf Tümleci |
