İçerikler :

Abbâsiler Acta Diurna Ana Kaynak - Birinci Elden Kaynak Annales Okulu Araştırıcı Tarih (Neden-Nasılcı Tarih) Arşiv Batılılaşma Bezeme - Tezyin Çizgisel Tarih Derin Tarih Dergisi Devlet Arşivi Dış Eleştiri (Dış Tenkit) - Kaynak Kritiği Dipinti Divan Döngüsel Tarih Dünyanın ilk süreli yayın Acta Diurna'dır Dünyanın İlk Süreli Yayını Tching Pao'dur Efsâneler, Hakikatlerden Daha Yakışıklı ve Uz.. Emeviler En Eski Kronik Eusebios(Eusebius)'un Kroniğid.. En-Nâsır li Dîn'illâh Ensab Cetveti Eskiçağ İki Ana Gruba Ayrılabilir Eskiçağ Tarihi Ferağ Kaydı Fransız İhtilali İle İlgili Tarihi Olay ve Ta.. Fuat Sezgin Hakkında Bir Değerlendirme Genel (Umumî) Tarih Genel ve Özel Tarih Geneoloji (Jeneoloji) Graffiti Herbert Henry Gowen Hikâyeci (Rivayetçi) Tarih Historein Historia Rerum Gestarum Homo İslamicus Höyük İcab-ı Asra İntibak İç Eleştiri (İç Tenkit) - Olayların Kritiği İkinci Elden Kaynak İktisat Tarihi Kent (Şehir) Devleti Kitabe-Yazıt Kline Kurgan Kütübü'l-Ensab Lahit Leon Cahun Matbu Matbu Belge - Matbu Evrak Matbu Eser Mezarlarda Ölen Kişinin Yanında Bulunan ve Bi.. Muhammed Abduh Müellif Nüshası Nekropol (Nekropolis) Nûşin-revan - Nûşirevan - Enuşirvan - Enûşirv.. Öğretici (Pragmatik) Tarih Önasya Özel (Hususî) Tarih Prehistorya-Tarih Öncesi Res Gestae Restorasyon Salnâme Saltanat Saracen Sefaretnâmeler Seyahatname Sikke Sikke Darbı Siyasi Tarih Sosyal Tarih Sözlü Kaynak Sözlü Tarih Stel Şecere Tabakat Takvim-i Vekâyi Tarih Tarih Araştırmalarında Kopyalar Arasında En İ.. Tarih Biliminin Kullandığı Kaynakların Sınıfl.. Tarih Birbirinin Ardından Gelen İğrenç Olayla.. Tarih Dönemi (Devri) Tarihe Eleştirel ve Bilimsel Bakış Batıda Anc.. Tarihi Olay Tarihi Olgu Tarih Kaynakları Birinci Elden ve İkinci Elde.. Tarih Kaynaklarının Dış ve İç Eleştiri Olarak.. Tarih Yazma Çeşitleri Tenkitli Metin Thomas Edward Lawrence - T.E Lawrence Tümülüs Tümülüs ile Höyük Arasındaki Fark Vaka-i Mısrıyye Vekayinâme (Kronik) Yazılı Kaynak Yazma

Bu Sayfayı Paylaş:

Kavram

Tarih

Tanım: Geçmişte yaşayan insan topluluklarının yaşadıkları olayları araştıran bilim dalı
Tanım: Geçmişte yaşanan tüm olaylara, durumlara verilen isim. Geçmiş bilgisi

Kavram

Sözlü Tarih

Tanım: İnsanların sözlü olarak anlattıkları bilgilerden yararlanan, anlatılanları kaydedip (ses ve video kaydı olarak) değerlendiren tarih yöntemi veya tarih yazım yöntemi

Kavram

Sözlü Kaynak

Tanım: Tarih biliminde tarihçilerin yararlandığını sözlü olarak aktarılmış olan kaynaklar. Efsaneler, destanlar, şiirler, menkıbeler, atasözleri, fıkralar sözlü kaynak olarak kabul edilmektedirler. Son dönemde ses ve video kayıtları da sözlü kaynak olarak kabul edilmektedirler

Kavram

Yazılı Kaynak

Tanım: Tarih biliminde tarihçilerin yararlandığını , üzerinde yazı bulunan her türlü kaynak. Devler arşivlerindeki belgeler, kütüphanelerdeki kitaplar yazılı kaynak olarak kabul edilirler

Kavram

Tarihi Olay

Tanım: Tarihte belirli bir zaman dilimi boyunca süren olaylara verilen isim. Örneğin Fransız İhtilali , İstanbul'un fethi tarihi bir olaydır

Kavram

Tarihi Olgu

Tanım: Tarihte gerçekleşen olaylar("tarihi olay") sonucu , insanlar veya toplumlar üzerindeki uzun vadedeki etkileri ve etkilere verilen isim. Fransız ihtilali tarihi bir olayken, Fransız ihtilalinin dünyaya olan etkisi tarihi olgu'dur

Örnek

Fransız İhtilali İle İlgili Tarihi Olay ve Tarihi Olgu Örneği

Tarihi olay ve tarihi olgu kavramına Fransız İhtilali olayı ve olgusu örnek verilebilir.

1789'da gerçekleşen Fransız İhtilali bir tarihi olaydır. Fransız ihtilalinin dünya siyasetine olan uzun süreli etkiside bir tarihi olgudur.


Kavram

Hikâyeci (Rivayetçi) Tarih

Tanım: Tarihteki olayları , herhangi bir belge kullanmadan ve/veya yorumlama yapmadan olduğu gibi , hikaye tarzında anlatan tarih yöntemi. Herodot , bu tür tarih yazıcılarından kabul edilmektedir

Kavram

Öğretici (Pragmatik) Tarih

Tanım: Tarihteki olayları yazarken öğretici , faydalı sonuçlar ve bilgiler çıkarmaya çalışan tarih yazma yöntemi. Tarihi olaylar, ders alma, ahlaki ve milli hisleri kuvvetlendirme, gelecek için yol gösterme gibi amaçlar ile yazılabilir. Tukididis (Thukydides ve Tukidides) bu tür tarih eserleri veren ilk tarihçidir. Bu tür yazıma "Şe'nî Tarih" adı da verilir

Kavram

Araştırıcı Tarih (Neden-Nasılcı Tarih)

Tanım: Tarihi olayları araştırırken neden-nasıl sorularını soran ve buna cevap vermek için dönemim tüm özelliklerini (ekonomi, coğrayfa, toplumsal yapı, kişiler vb..) inceleyen ve bunlara dayanarak sonuç çıkaran tarih yazım yöntemi. 19. yy'da ortaya çıkmıştır ve bugün modern tarih bu yöntemi kullanmaktadır

Veri

Tarih Yazma Çeşitleri

Temel tarih yazma yöntemleri aşağıdaki gibidir : 

  • Hikâyeci (Rivayetçi) Tarih : Olayları hikaye tarzında aktaran tarih yazımı
  • Öğretici (Pragmatik) Tarih : Olaylardan öğretici ve faydalı bilgiler çıkarmayı amaçlayan tarih yazımı
  • Araştırıcı Tarih : Olayları neden-nasıl sorularını sorarak , tüm koşulları dikkate alan tarihi yazımı. (Modern tarih daha çok bu yöntemi kullanılır)


Kavram

Özel (Hususî) Tarih

Tanım: Sadece özel bir milleti, dini, dönemi vb.. inceleyen tarih

Kavram

Genel (Umumî) Tarih

Tanım: Bir konuyu (genel bir konuyu) ana hatları ile inceleyen tarih

Veri

Genel ve Özel Tarih

Tarih incelenen konunun kapsamına ve konunun inceleniş biçiminine göre iki şekilde olabilir : 

  • Genel (Umumî) Tarih : Bir konuyu (genel bir konuyu) ana hatları ile inceleyen tarih. Örneğin "Dünya Tarihi", "Dünya Ekonomi Tarihi"
  • Özel (Hususî) Tarih : Sadece özel bir milleti, dini, dönemi vb.. inceleyen tarih. Örneğin "Türk Tarihi" , "Atatürk Devrimleri Tarihi"

Not : Türk Tarihi hem genel bir tarih, hem de özel bir tarih olarak kabul edilebilir. Türkler açısından genel bir tatihken, dünya için özel bir tarihtir


Kavram

İktisat Tarihi

Tanım: Tarih dönemlerindeki toplumlardaki ekonomik olayları ve toplumlar veya devletler arasındaki oluşan ekonomik ilişkileri inceleyen tarih

Kavram

Sosyal Tarih

Tanım: Toplumları ve toplumlardaki değişimleri inceleyen tarih

Kavram

Siyasi Tarih

Tanım: Devletlerin ortaya çıkışı, gelimesi veya ortadan kalkmalarını , devletlerin birbirleriyle ilişkilerini inceleyen tarih

Kavram

Tarih Dönemi (Devri)

Tanım: Yazının bulunmasından (yazı yaklaşık M.Ö 3200 yıllarında bulunmuştur) sonraki dönemlerdeki insanların tarihine verilen genel isim. Yazı bulunmadan önceki döneme Prehistorya-Tarih Öncesi adı verilmektedir

Kavram

Prehistorya-Tarih Öncesi

Tanım: Yazının bulunmasından (yazı yaklaşık M.Ö 3200 yıllarında bulunmuştur) önceki dönemlerdeki insanların tarihine verilen genel isim

Kavram

Annales Okulu

Tanım: Lucien Febvre ve Marc Bloch tarafından Fransa'da 1929'da çıkarılan "Annales d'histoire economique et sociale" (Ekonomik ve Toplumsal Tarih Yıllıkları) tarih dergisi ile başlayan tarih ekolü. Diğer toplum bilimlerinden yararlanmayı ve onların bilimsel yöntemlerinin kullanılması gerektiğini öne süren, savaş, diplomasi yerine ekonomik ve sosyal olayları temel alan tarih ekolü veya haraketidir. Ekol adını , derginin adından almaktadır ve bazı kaynaklarda Fransız Annales Okulu'da denilmektedir

Kavram

Ana Kaynak - Birinci Elden Kaynak

Tanım: Tarihte gerçekleşen olaylar sırasında oluşan ve bugüne kalan her türlü yazı, eser, yapıt, sanat eseri, yazıt vb.. gibi kaynaklar. Olayın gerçekleşmediği dönemde oluşan kaynaklar ise "ikinci elden kaynaklar" olarak kabul edilirler

Kavram

İkinci Elden Kaynak

Tanım: Tarihte gerçekleştiği dönemden sonra oluşan veya ana kaynakları kullanarak derlenmiş ve oluturulmuş her türlü yazı, eser, yapıt, sanat eseri, yazıt vb.. gibi kaynak

Veri

Tarih Kaynakları Birinci Elden ve İkinci Elden Kaynaklar Olarak İkiye Ayrılır

Tarihtek kaynaklar iki ana kategoriye ayrılabilir:

  • Birinci Elden Kaynaklar veya Ana Kaynak : Olayın gerçekleştiği dönemden kalan her türlü kaynak (yazı, eser , yapıt, yazt vb.. ). Örneğin Orhun yazıtları gibi yazıtlar, her türlü devlet evrağı (tutanaklar, maliye kayıtları, mahkeme kararları vb..) birinci el kaynaktır (TBMM cerideleri, Osmanlı Kadı sicilleri). Evliya Çelebi'nin seyahat kitabı gibi seyahat kitapları birinci kaynak kabul edilebilir
  • İkinci Elden Kaynaklar : Olayın gerçekleştiği zamandan sonra oluşan veya devrin kaynaklarından (birinci elden kaynak) yararlanılarak oluşturulmuş kaynaklar. Örneğin tarihçiler tarafından derlenen kitaplar (örneğin Reşidüddin'in Cami-ut Tevarih kitabı,   Şecere-i Türkî kitabı Ebu'l Gazi Bahadır Han), Olayın kahramanları tarafından sonradan yazılan anılar (Mustafa Kemal Atatürk'ün Nutuk'u, Kazım Karabekir'in Birinci Dünya Savaşı Anıları kitabı)


Kavram

Saltanat

Tanım: Tek bir kişinin egemen olduğu yönetim şeklidir.

Sav

Tarih Birbirinin Ardından Gelen İğrenç Olaylardan Oluşmuştur

Tarih birbirinin ardından gelen İğrenç olaylardan oluşmuştur.

Sav

Efsâneler, Hakikatlerden Daha Yakışıklı ve Uzun Ömürlüdür.

Efsâneler, hakikatlerden daha yakışıklı ve uzun ömürlüdür.

Sav

Mezarlarda Ölen Kişinin Yanında Bulunan ve Bilerek Koyulmuş Eşyalar Olduğu Yerde Kalmalıdır

Mezarlarda ölen kişinin yanında bulunan ve bilerek koyulmuş eşyalar olduğu yerde kalmalıdır. Aksi takdirde bu ölen kişinin inanncına yapılan saygısızlıktır

Kavram

Arşiv

Tanım: İçinde eskiden kalan (tarihten kalan) yazılı, çizili, görsel, sesli veya görüntülü kaynağın bulunduğu , belirli bir kurala göre saklandığı (veya tasnif edildiği) ve korunduğu yer. Çoğunlukla devletlerin arşivi olmakta birlikte özel kurum veya şahıslara ait arşivlerde bulunmaktadır

Kavram

Devlet Arşivi

Tanım: Devlete ait yazılı, çizili, görsel, sesli veya görüntülü kaynağın bulunduğu arşiv (arşiv : kaynakların saklandığı ve korunduğu yer) yeri

Kavram

Yazma

Tanım: İnsan eli tarafından üretilen (baskı makinesi , fotokopi gibi başka yollarla üretilmemiş olan) eser veya kaynaklara verilen genel isim. El yazması adı da verilir. Bu tür eserlere "yazma eser" ifadesi de kullanılır

Kavram

Matbu

Tanım: Matbaa cihazıyla basılmış olan belge

Kavram

Matbu Eser

Tanım: Matbaa cihazıyla basılmış ve tarih bilimi için kaynak olan eser

Kavram

Matbu Belge - Matbu Evrak

Tanım: Matbaa cihazıyla basılmış ve tarih bilimi için kaynak olan belge

Kavram

Vekayinâme (Kronik)

Tanım: Olayların tarih sırasına göre sırayla kaydedildiği eser. Türkçe'de Vekayinâme, Batı ülkelerinde kronik ifadesi kullanılır

Veri

En Eski Kronik Eusebios(Eusebius)'un Kroniğidir

En eski kronik , Eusebios(Eusebius) tarafından 323 yılına olan Roma tarihi ile ilgili olayların yazıldığı kroniklerdir


Kavram

Şecere

Tanım: Bir ailenin soyağacı
Tanım: Tarihte , bir aile veya kişinin soyaağacı ile ilgili yazılmış yazı veya belge

Kavram

Geneoloji (Jeneoloji)

Tanım: Bir kişi veya ailenin soyağacını inceleyen ve araştıran bilim dalı. Eski dilde İlmü'l-Ensâb adı verimektedir

Kavram

Ensab Cetveti

Tanım: Bir kişi veya ailenin soyağacının detaylı bilgisi

Kavram

Kütübü'l-Ensab

Tanım: Bir kişi veya ailenin soyağacının detaylı bilgilerinin (ensab cetveti) olduğu eser

Kavram

Seyahatname

Tanım: Bir kişinin gezisini (seyahatini) ve gezdiği yerleri anlattığı kitap

Kavram

Sefaretnâmeler

Tanım: Özellikle Osmanlı döneminde dış ülkelerdeki elçilerin, bulunduğu ülke ile ilgili gördüklerini, oradaki olan olaylar ve hayat ile ilgili görüşlerini yazdığı kitap

Kavram

Acta Diurna

Tanım: Roma imparatorluğunda günlük olayları, halkın okuması için taş veya metal üzerine yazılması şekilde yapılan yayınlar. acta publica veya acta popidi adı ile de bilinir. Dünyanın ilk süreli yayını olarak kabul edenler bulunmaktadır

Sav

Dünyanın ilk süreli yayın Acta Diurna'dır

Dünyanın ilk süreli yayın (gazete-dergi gibi yayınlar) Roma İmaratorluğunda yayınlanan acta diurna'dır

Sav

Dünyanın İlk Süreli Yayını Tching Pao'dur

Dünyanın ilk süreli yayını (gazete-dergi gibi yayınlar) tching pao'dur

Kavram

Vaka-i Mısrıyye

Tanım: 1828'de Mısır'da, Türkçe ve Arapça olarak yayınlanan gazete

Kavram

Takvim-i Vekâyi

Tanım: 1831 yılında yayınlanan Osmanlı devletinin ilk gazetesi

Kavram

Salnâme

Tanım: Osmanlı devleti döneminde devletin , vilayetlerin yayınladıkları yıllıklar

Kavram

Kitabe-Yazıt

Tanım: Bir kişiyi veya olayı anmak , yazılanları herkesin ve gelecek kuşakların okumasını sağlamak için katı bir yüzey üzerine (mermer, taş vb..) yazılmış yazı
Tanım: Çoğunlukla katı bir yüzey üzerine (mermer, taş vb..) mimari veya benzer yapıtların, kim tarafından , ne zaman yapıldığı gibi konularda bilgiler veren yazılar

Kavram

Nekropol (Nekropolis)

Tanım: Antik şehirlerdeki (artık kullanılmayan şehirler) mezarlık bölgesi. Çoğunlukla şehrin hemen dışındaki bir bölgedir. Nekro kelimesi ölü, "polis" kelimesi ise "şehir" anlamına gelmektedir

Kavram

Lahit

Tanım: Eski zamanlardan kalan , insanların ölülerini koydukları , mermer veya taş gibi sert maddelerden yapılmış kapalı (sandıka benzer) mezar

Kavram

Höyük

Tanım: Çok eski bir yerleşme yerinin veya mezarın zamanla toprakla örtülmesi sonucu ortaya çıkmış olan tepe. Höyük içinde, toprak farklı zamanlarda örtüğü için katmanlı bir yapı görülür. MEzar yerleri için Höyük yerine bazen Tümülüs ifadesi de kullanılır

Kavram

Tümülüs

Tanım: Çok eski bir mezarın zamanla toprakla örtülmesi sonucu ortaya çıkmış olan tepe. Tümülüs yerine bazen Türkçe Höyük ifadesi de kullanılır

Kavram

Kurgan

Tanım: Çok eski bir yerleşme yerinin veya mezarın zamanla toprakla örtülmesi sonucu ortaya çıkmış olan tepe. Höyük içinde, toprak farklı zamanlarda örtüğü için katmanlı bir yapı görülür. Özellikle Orta Asya'da bulunan tümülüsler için Türkçe kökenli kurgan ifadesi kullanılır

Veri

Tümülüs ile Höyük Arasındaki Fark

Tümülüs ile Höyük bazen birbirleri yerine kullanılabilmektedir. Arasındaki temel fark , tümülüsler mezar yerlerinin , höyükler ise yerleşim yerlerinin zamanla toprak, kum ile örtülmesi sonucu oluşur. 

Not : Tümülüs latince kökenli bir kelime iken , Höyük Türkçe bir kelimedir


Kavram

Sikke

Tanım: Eski dönemlerde (kağıt paranın yaygınlaşmasından önce) kullanılan madeni para. Sikkeler değerini altın, gümüş gibi yapıldığı maddeden almaktadır

Kavram

Sikke Darbı

Tanım: Eski dönemlerde madeni para çıkarma (basma) işlemi

Kavram

Divan

Tanım: Eskiden İslam devletlerinde devlet işlerinin görüşüldüğü kurul

Veri

Tarih Biliminin Kullandığı Kaynakların Sınıflandırılması

Kaynaklar geneleksel olarak sözlü , yazılı ve diğer görsel kalıntılar (bina, heykel vb..) olarak ayrılmaktadır. Bunlara modern çağdan kalan ses kayıt cihazlarını sözlü, video gibi kaynakları görsel kaynak olarak  düşünülebilir : 

  • Sözlü Kaynaklar
    • Efsaneler - Mitler
    • Destanlar
    • Hikayeler
    • Şiirler
    • Menkıbeler
    • Fıkralar
    • Atasözleri
  • Yazılı Kaynaklar
    • Arşivler
      • Belgeler
      • Çizili ve Görsel Malzemeler
      • Görüntülü ve Sesli Malzeme
    • Kütüphaneler
    • Vekayinâmeler (Kronikler)
    • Takvim-Yıllık
    • Şecereler (Geneoloji)
    • Biyografiler
    • Hatıratlar
    • Seyahatnameler
    • Süreli Yayınlar (Dergi-Gazaete vb..)
  • Arkeolojik Kalıntılar-Müzelik Nesneler
    • Yerleşmeler ve Mimari Ögeler
    • Nekropol kalıntıları
    • Paralar
    • Armalar


Kavram

Dış Eleştiri (Dış Tenkit) - Kaynak Kritiği

Tanım: Tarih araştırmalarında , bir kaynağın geçerli bir kaynak olup olmadığı yönünden incelenmesi ve sonuç olarak kabul edilmesi veya reddedilmesi

Kavram

İç Eleştiri (İç Tenkit) - Olayların Kritiği

Tanım: Tarih araştırmalarında , bir kaynağın içeriğindeki bilgilerin gerçeğe ne kadar uyduğu veya uymadığı yönünden incelenmesi

Veri

Tarih Kaynaklarının Dış ve İç Eleştiri Olarak İkiye Ayrılması

 

Tarihi kaynakların eleştirisi iç ve dış olarak ikiye ayrılırlar :

  • Dış Eleştiri (Dış Tenki) -  Kaynak Kritiği : Kaynağın geçerli bir kaynak olup olmadığının kontrol edilmesi
  • İç Eleştiri (İç Tenkit) - Olayların Kritiği : Kaynağın içindeki bilgilerin gerçeğe ne kadar uygun olduğunun kontrol edilmesi

 


Kavram

Ferağ Kaydı

Tanım: Bir yazının tarifi ve yazarı (veya kopya eden yazarı) hakkında bilginin bulunduğu bölüm

Kavram

Müellif Nüshası

Tanım: Birden fazla benzeri veya kopyası bulunan belgeler içinde yazara ait olan orjinal nüsha

Veri

Tarih Araştırmalarında Kopyalar Arasında En İyi Nüshanın Tespit Edilmesi

Orjinali bulunamamış kaynak niteliği taşıyan bir eserin birden fazla kopyayasından hangisinin en iyi nüsha olduğunu anlamak için aşağıdaki iki yöntem kullanılır :

  • Tenkitli (Tenkidli) Metin : Eser içinden belirli bölgelerin seçilip aynı veya benzer olanların korunup, diğerlerinin elenmesi şeklinde yapılır. 
  • Karşılaştırma : Doğruluğu kesin olan bilgiler ile nüshalardaki bilgilerin karşılaştırılması şeklinde yapılır. Bu şekilde kopya eserin ne kadar güvenilir olduğu anlaşılır


Kavram

Tenkitli Metin

Tanım: Orjinali bulunamamış kaynak niteliği taşıyan bir eserin birden fazla kopyayasından hangisinin en iyi nüsha olduğunu anlamak için kullanılan bir yöntem. Bu yöntemde eser içinden belirli bölgeler seçilip bu bölgelerin birbirine benzediği nüshalar alınır ve diğerleri elenir ve kalan nüshalarda birbirleriyle karşılaştırılır

Kavram

Eskiçağ Tarihi

Tanım: Eski Önasya (Mezopotamya, Anadolu, İran) , Mısır ve daha sonraki Helen ve Roma dönemi tarihi. Bu bölgeler dışındaki bölgeleri Eskiçağ tarihi dışında tutanlar bulunmaktadır

Kavram

Önasya

Tanım: Tarihte , Anadolu, Suriye, Arabistan, İran bölgelerini içine alan yerlere verilen isim. Bazı dönemlerde sadece Anadolu için kullanılmıştır

Veri

Eskiçağ İki Ana Gruba Ayrılabilir

Eskiçağ bölgeleri ana hatlarıyla iki gruba ayrılabilir : 

  • Eskidoğu : Eski Önasya (Anadolu, Suriye, Mezopotamya, İran) ve Mısır
  • Eskibatı : Ege-Helen ve Roma


Kavram

Graffiti

Tanım: Duvar ve kil gibi sert yüzeyler üzerine çizlmiş veya boyanmış şekilli yazılar veya resimler
Tanım: 1940'lı yıllardan sonra genellikle kamuya ait duvar veya binaların üzerine boyalar ile çizilen şekil ve resimler

Kavram

Dipinti

Tanım: Duvar ve kil gibi sert yüzeyler üzerine çizlmiş veya boyanmış şekilli yazılar veya resimler

Kavram

Stel

Tanım: Genellikle boyunun eninden uzun olduğu ve taştan (ahşaptan yapılan da bulunmaktadır) yapılmış dikili yapıtlar

Kavram

Bezeme - Tezyin

Tanım: Bir yüzeyin üzerinde, yüzeyin daha güzel görünmesi için yapılmış süsler, işlemeler

Kavram

Kent (Şehir) Devleti

Tanım: Eski dönemlerde tek bir şehir tarafından yönetilen veya tek bir şehirden oluşan devlet. Eski Yunan'da polis adı verilmektedir

Kavram

Kline

Tanım: Üzerine uzanılabilecek kanepe türü mobilya

Kavram

Derin Tarih Dergisi

Tanım: 2102 yılında yayınlanmaya başlanan ve yayın yönetmenliğini Mustafa Armağan'ın yaptığı tarih dergisi

Kavram

Batılılaşma

Tanım: Gelişmiş batı ülkeleri gibi (Avrupa, ABD vb..) olmaya çalışmak , modernleşmek

Kavram

Saracen

Tanım: Suriye'de göçebe arap kabileleri
Tanım: Haçlı seferleri döneminde Hristiyanların için müslüman ve/veya arap anlamına gelen ifade

Kavram

Homo İslamicus

Tanım: Batı dillerinde yakınçağ dönemlerinde , sıradan müslüman adam anlamında kullanılan bir ifade

Kişi

Thomas Edward Lawrence - T.E Lawrence

1888 ile 1935 yılları arasında yaşamış, Osmanlıya karşı Arap ayaklanma örgütmeleye çalışmış, İngiliz subayı ve yazarı

Kavram

Emeviler

Tanım: Dört halife döneminden sonra Arap İslam devletini yöneten (661 ile 750 arası) hanedan ve bu hanedan dönemindeki devlet. Emevi devleti , 750'da Abbâsi Hanedanı tarafından yıkılmış ve yerine Abbâsiler devleti başlamıştır

Kavram

Abbâsiler

Tanım: Emevi devletinden sonra (750 yılı) Arap İslam devletini yöneten hanedanlık. Bağdat merkezli Abbâsi devleti 1258 yılında İlhanlılar tarafından yıkılmıştır

Kavram

Tabakat

Tanım: Ünlü ve önemli kişilerin, seviyeleri ve önemlerine göre biyografilerin belirli bir üzende bulunduğu , Arap edebiyatının önemli yazılı kaynaklarından olan eserler

Kişi

En-Nâsır li Dîn'illâh

1158 ile 1225 arasında yaşamış, otuz dördüncü (1180 ile 1225 arasında) Abbâsî Hâlifesi

Kişi

Muhammed Abduh

1849 ile 1905 arasında yaşamış, Mısır'lı eğitimci ve reformcu. İslamcı modernleşme görüşlerinin en önemli temsilcilerinden kabul edilmektedir

Kavram

Restorasyon

Tanım: Devrilmiş veya zayıf düşmüş bir krallığın veya hanedanlığın tekrar başa geçmesi ve güçlenmesi olayı

Kavram

İcab-ı Asra İntibak

Tanım: "Asrın gerekliliklerine uyum" anlamına gelen ifade

Kişi

Nûşin-revan - Nûşirevan - Enuşirvan - Enûşirvân

Tam adı Kisrâ Enûşirvân I. Hüsrev b. Kubâd olan ve 531-579 arasında yaşamış Sesani hükümdarı. Tüm din ve mezheplere karşı müsamahakâr davranan ve adaleti ile ünlenmiştir

Kavram

Res Gestae

Tanım: Geçmişte yapılmış işlerin toplamı, tarih

Kavram

Historia Rerum Gestarum

Tanım: Yapılmış işlerin veya şeylerin anlatımı, öykülenmesi ve yazıya geçirilmesi

Kavram

Historein

Tanım: Araştırma yoluyla bilme öğrenme
Tanım: Hikaye
Tanım: Tarih

Kavram

Çizgisel Tarih

Tanım: Sürekli bir şekilde ileriye devam eden ve döngüsü olmayan tarih. Döngüsel Tarih'in zıttıdır. Çizgisel tarih görüşüne göre tarih sürekli ileriye gider ve tekrar etmez. Döngüsel tarihe göre ise tarihte belirli dönemler sürekli tekrar eder.

Kavram

Döngüsel Tarih

Tanım: Tarihte yaşanan bazı dönemlerin tekrar ettiği veya edeceği tarih. Çizgizel Tarih'in zıttıdır. Çizgisel tarih görüşüne göre tarih sürekli ileriye gider ve tekrar etmez. Döngüsel tarihe göre ise tarihte belirli dönemler sürekli tekrar eder.

Sav

Tarihe Eleştirel ve Bilimsel Bakış Batıda Ancak 18 yy da Başlamıştır

Tarihe eleştirel ve bilimsel bakış Batıda ancak 18 yy da başlamıştır. Geleneksek tarih anlayışında kopma da bu dönemde başlamıştır.

Blog

Fuat Sezgin Hakkında Bir Değerlendirme

Fuat Sezgin özellikle İslam döneminin başarılı bilim tarihçilerinden biridir. Bu yazıda Fuat Sezgin'in bilim tarihine bakışındaki Türklük eksikliğinden bahsedeceğiz
Fuat Sezgin yıllarını Batılıların çok sevdiği terimle Arap Biliminin tarihine veya daha yumuşaklaştırılmış şekliyle Arap-İslam bilim tarihine ayırmıştır. Bu alanda dünyanın sayılı bilim adamlarında biri olmuştur. Batının, Ortaçağ "Arap-İslam" bilim ve teknoloji dönemine haksızlık yaptığını düşünmüş ve hayatını bu haksızlığı gidermeye ayırmıştır ve kısmen başarılı da olmuştur.
Ancak Fuat Sezgin tarihe bir Türkün gözünden bakmamıştır. Fuat Sezgin, ulusal değil ümmet gözüyle olayları değerlendirmiştir. Bir de üzerine Batının Arap merkezli bakışını da devam ettirmiştir. Bu açıdan bakıldığında Fuat Sezgin ile herhangi bir Arap bilim adamının veya o döneme hayran olan bir Alman bilim adamın farkı yoktur. Zaten eserlerini Türkçe değil Almanca yazmıştır. En önemli eserinin sadece küçük bir bölümü Türkçeye çevrilmiştir. Bu dönemle Fuat Sezgin'i daha çok Türkiye kökenli ama Müslüman bir Alman bilim adamı olarak görmek gerekiyor.
Fuat Sezgin'in Arap veya Alman'dan tek farkı Türkiye'ye olan sevgisi ve Türkiye'ye gelip İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi kurmasıdır. Bu yaptığı hizmet bile onun hayırla anılmasına neden olacaktır tabi ki. Ancak bu eleştirilemeyeceği anlamına gelmemektedir.
Öncelikle Arap-İslam dönemi adlandırması Batının yanlışını biraz daha yumuşatıp tekrar etmekten ibarettir. İslam döneminde Arapların etkinliği ilk 200 senedir. 900'lü yıllarında ortalarından itibaren tamamen Türk devletlerinin ve Türkistan'ın ağırlığı vardır. Aydın Sayılı bu konuda İbn-i Haldun'a referans vererek aşağıdaki gibi yazar :
Ünlü Arap tarihçisi İbn Haldûn (ölümü 1406) Mukaddime adlı yaygınca tanınan eserinde bilim ve tefekkür alanında Ortaçağ İslâm Dünyasında karşılaşılan büyük gelişme ve faaliyet içinde İslâm ülkesi nüfusunun Arap olan kısmının başarı ya da katkı payının çok küçük olduğuna sarih bir dille işaret ediyor ve Arap olmayanların, yani, kendi kullandığı ifade ile, acemlerin (Türk, Fars, Tacik, Afgan vb..) rolünün çok önemli olduğunu ifade ediyor. İbn Haldûn Arapların bilim ve tefekkür alanındaki katkılarının küçüklüğünü kesinlikle abartıyorsa da, Orta Asya’nın bu husustaki önemine dikkati çekmekle hakikaten ilginç bir durumu vurgulamış oluyor Gerçekten de, Abdülhamîd ibn Türk, Ferğânî, Fârâbî, Ebû Naşr İsmâ’îl el-Cevherî, Ebû Naşr Manşûr, İbn Sînâ, Ebü’l-Vefa, Beyrûnî, Gazâlî, Ömer Hayyâm ve Nasîruddîn-i Tûsî gibi İslâm düşünürlerinin en büyük ve seçkin örneklerinin büyük bir çoğunluğu Orta Asyalı idiler.

Bunun nedeni açıktır ki 950li yıllardan sonra Gaznelilerden başlayıp Osmanlılara, Safevilere, Babürlülere kadar tüm bölgede devam eden Türk hakimiyetidir. Yani tamamen Türklerin kontrolünde yürütülen bir bilim ve teknoloji vardır. Doğal olarak da Türkistan ve çevresinde bilim daha parlak olacaktır. Sonuç olarak 950ler ile 1500 yıllarına kadar neredeyse 600 sene Türklerin önderliğinde olan bir bilim ve teknolojiye Arap-İslam demek ne kadar doğrudur ?
İlla Arap ifadesini kullanmak istiyorlarsa 950 yılına kadar dönemi Arap-İslam, 950 sonrası döneme de Türk-İslam dönemi diyebilirler. Tüm döneme Arap bilimi veya Arap-İslam bilimi diye adlandırmak Türklere yapılan bir haksızlık ve çarpıtmadır.
Fuat Sezgin'in Tanınmayan Büyük Çağ kitabında Arap bilim adamları, Arap astronomisi , Arap bilimi gibi ifadeler sürekli tekrar edilmektedir. Bu, Batılı bilim adamlarının çok eskiden beri devam eden yanlışını devam ettirmek demektir. Bu durum, bizim baştaki eleştirimizi yani tarihe Türk gözüyle bakılmadığını ispatlamaktadır.
Bu nedenle daha iyi bir uzman gelene kadar en büyük Türk bilim tarihçimiz Aydın Sayılı olmaya devam edecektir.

Kişi

Herbert Henry Gowen

1864 ile 1960 arasında yaşamış İngiliz misyoner ve orientalist. Asya tarihi, Çin tarihi, Japon tarihi, Hint edebiyatı tarihi ve dinler tarihi ile ilgili kitapları vardır.

Kişi

Leon Cahun

1841 ile 1900 yılları arasında yaşamış Yahudi asıllı Fransız oryantalist, gezgin ve yazar. Kitapları Türkçülüğü ve Türk Tarih Tezini etkilemiştir.



Bu Sayfayı Paylaş:

İletişim Bilgileri

Takip Et

Her Hakkı Saklıdır. Bu sitede yayınlanan tüm bilgi ve fikirlerin kullanımından fibiler.com sorumlu değildir. Bu sitede üretilmiş , derlenmiş içerikleri, fibiler.com'u kaynak göstermek koşuluyla kendi sitenizde kullanılabilirsiniz. Ancak telif hakkı olan içeriklerin hakları sahiplerine aittir