Sıfat Tamlaması

Tanım: Bir veya daha fazla sıfatın bir veya daha fazla ismin önüne gelerek isimleri nicelik (sayı, derece vb..) ve nitelik (durum, yer vb..) bakımından tamladığı (belirtiği-tanımladığı) kelime grubu. Sıfatlar isimlerin önüne gelmektedir. Örnek olarak "güzel kız", "soğuk kış" , "cam bardak" , "şu adam" , "hangi dağ" , "bazı insanlar" , "ikinci kişi" ifadeleri verilebilir

---

Tamlayan

Tanım: Sıfat tamlamasında sıfat olarak kullanılan kelime veya kelime grubu. Önce tamlayan sonra tamlanan kelimeler yazılır

---

Tamlanan

Tanım: Sıfat tamlamasında , sıfatın tamladığı (belirttiği, açıkladığı) isim veya isimler. Tamlanan isim , sıfat kelimelerinden (tamlayan) sonra yazılır

---

Takısız İsim Tamlaması

Tanım: Tamlayan ve tamlananın ek almadığı tamlama. Tamlayan , tamlananın neye benzediği veya neden yapıldığını gösterir. Örnek : taş duvar, bakır tel. Not : Takısız isim tamlamasın isim tamlaması değil sıfat tamlaması olduğu söylenmektedir

---

Adlaşmış Sıfat

Tanım: Sıfat ve addan oluşan bir sıfat tamlamasında adın yerine geçerek kullanılan sıfat. Örneğin "çalışkan öğrenciler sınıfı geçer" yerine "çalışanlar sınıfı geçer" gibi bir cümle kurulabilir. Burada çalışkanlar adlaşmış sıfattır ve öğrenciler adı kullanılmamıştır. "Zenginler, yoksulları korumalı", "Dinleyen ve izleyenler memnun olmadı" cümleleri örnek verilebilir.

---

Sıfat Tamlaması - Sıfat Takımı

Bir veya birden fazla sıfat ile o sıfatın nitelediği veya belirttiği adın bütününe sıfat tamlaması veya sıfat takımı adı verilir. Sıfat tamlamasından sıfat önce ad sonradan gelir. Aşağıdakiler sıfat tamlamasıdır :

• güzel kız
• çirkin adam
• bulanık su
• ince bel
• garip insan
• yiğit adam
• sarı kova
• sarımtrak saç

Sıfat tamlaması ile takısız ad tamlaması benzetilebilir. Ancak sıfat bir adın niteliklerini açıklarken ad tamlamasında tamlananın türü veya neden yapıldığından bahsedilir. Örneğin altın kalem ad tamlaması iken güzel kalem sıfat tamlamasıdır. Altın kalem de kalemin neden yapıldığı açıklama, niteleme gibi bir amaç yoktur. Altın olma kalemin bir özelliğidir. Güzel kalem derken ise kalemin güzel olduğundan bahsedilmekte ve nitelenmektedir. Bazı uzmanlar takısız ad tamlamasını da sıfat tamlaması olarak kabul etmektedirler. Sıfat tamlamaları derece alırken ad tamlaması almaz. Örneğin daha güzel kalem, en güzel kalem diyebilirken, daha altın kalem, en altın kalem gibi bir ifade saçma olur. Bu nedenle altın kalemin sıfat tamlaması olamayacağı savunulur. Bunların sıfat tamlaması olduğunu savunan görüşler ise altın kalem ifadesinin aslında altından yapılan kalem demek olduğu bu nedenle kalemi nitelediğini savunurlar. Bugün hala çok sayıda bilim insanı farklı kanıtlar sürerek takısız ad tamlaması ile sıfat tamlaması konusunda tartışmaktadırlar. Sıfat tamlamasında bazen vurgu yaratmak için ad önce sıfat sonra yazılabilir :

• Mühendis gerizekalısı bozdu (gerizekalı mühendis)
• Veletlerin yaramazı çekilmiyor (yaramaz veletler)

Bir adı birden fazla sıfat niteleyebilir. Belirtme sıfatları önce niteleme sıfatları sonra gelir.

• şu büyük insan
• üç cesur komutan
• karşıdaki mavi okul

Bazen vurgu vermek için belirtme sıfatları sona gelebilir :

• Bela oldu yeşil derili şu ayakkabı (şu yeşil derili ayakkabı)
• Kirli, iğrenç bu bulaşıkları kim yıkar (bu iğrenç kirli bulaşıklar)

Bir sıfat birden fazla adı virgül ile niteleyebilir :

• Şu kederleri, dertleri koy bir kenara (şu kederleri ve şu dertleri)
• Lezzetli yemekler, tatlılar, içecekler vardı (lezzetli yemekler, lezzetli tatlılar, lezzetli içecekler)

Sıfat tamlaması da bir ad olarak kabul edilir. Bu nedenle başka bir ad ile ad tamlaması olabilirler :

• Kardeşimin güzel kızı
• Ülkemin güçlü halkı
• Güzel evimin şirin bahçesi

---

Takısız İsim Tamlaması Yoktur Sıfat Tamlaması Vardır

Takısız isim tamlaması aslında sıfat tamlamasıdır. Bu nedenle takısız isim tamlaması diye bir tamlama yoktur

---

Takısız Ad Tamlaması Tartışması ve Tür-Öbek İlişkisi

Caner Kerimoğlu tarafından yazılmış, "Turkish Studies" dergisinde yayınlanan ve takısız ad tamlamasının sıfat tamlaması olup olmadığının tartışması ve kelime türlerinin öbek (grup) kurma özelliklerinden bahsedilmektedir
Kaynağa Gitmek İçin Tıklayınız

---