Güdülenmiş Muhakeme
İnsanlar, daha önceden oluşturdukları fikirlerine-görüşlerine-ideolojilerine-inançlarına vb.. aykırı bir kanıt veya bilgi olduğu zaman kanıta veya bilgiye inanmama ve sonuna kadar sorgulama eğilimindedirler. Eğer kanıt veya bilgi kendi fikirlerine-görüşlerine-ideolojilerine-inançlarına destekler ise hiç düşünmeden ve sorgulamadan inanmaktadırlar. Buna "Güdülenmiş Muhakeme" adı verilmektedir.
Güdülenmiş muhakeme, sosyal psikologlar tarafından çeşitli deneyler yaparak doğrulanmış bir özelliktir. Bu özellik insanların hepsinde az veya çok bulunur.
Örneğin "2. Abdülhamid hiç toprak kaybetmedi" tezine, 2. Abdülhamid'i seven biri inanma eğilimdedir. Herhangi bir kanıt vb.. gerek görmez. Ancak bu bilginin doğru olmadığını kanıtlarıyla öne süren bir teze ise itibar etmez, inanmamak için elinden her geleni yapar. Yine örneğin "Vahdettin vatan haini değildir" diyen bir teze, Vahdettin'den nefret edenler hiç sorgulamadan ve dinlemeden inanmama, Vahdettin'i sevenler ise inanma eğilimindedirler. Öne süreceğiniz kanıtların, bu kişilerin fikirlerini değiştirmesini sağlaması hiç kolay değildir.
Güdülenmiş muhakeme, insanların neden saçma sapan ve mantıksız şeylere hala inanmaya/savunmaya devam ettiklerini ve neden fikirlerini değiştirmediklerini göstermektedir. Aynı zamanda insanların niçin kutuplaştığını, kutuplaşan insanların ezber bir şekilde hep aynı şeylere inandıklarını da anlamamızı sağlamaktadır.Fikirsel Özdoyum
Yeni fark ettiğim bir özelliği anlatmak istiyorum. Güdülenmiş muhakeme ile güdülenmiş insanların yaşadığı bir durumdur bu.
Güdülenmiş muhakemeli bir insanın, kendisi ile aynı fikir/görüşte güdülenmiş başkalarının konuşmalarını/tartışmalarını izlediklerini , karşı fikirde/görüşte insanların tartışmalarını hiç bir şekilde izlemediklerini biliyoruz. Örneğin Halk partici biri Halk TV deki tartışmaları izlerken, AK partili bir kişi de AHaber'deki tartışmaları izlemektedirler. Bu kişiler birbirlerinin fikirlerine tahammül edemezler. Peki neden ?
Sadece kendisi gibi düşünen insanlarla konuşmak, onların tartışmalarını izlemek, hep karşı fikir/görüşteki insanları eleştirip, onlarla dalga geçmek ve tüm bu süreçte zevk almak Fikirsel Özdoyum'dur. Karşı fikirler ile dalga geçmek, çakmak , açıklarını bulmak, "kapak yapmak", karşı taraftaki bir kişiyi rezil etmek, bel altından vurmak, hatta neredeyse küfürlü bir şekilde hareket etmek vb.. en önemli özdoyum araçlarıdırlar.
Örneğin ATV'de , Kemal Kılıçdaroğlu'un eski, çelimsiz hallerini gösterip dalga geçilmesini izleyenler aslında fikirsel özdoyum yapıyorlardı. Halk TV'de Halk Arenası'nda, AKP'lere her türlü giydirilirken de insanlar aynı şekilde özdoyum yapıyordu. Bu programlar sırasında seyircilerin yüz hali, gülmeleri ve neşeleri bunu gösterir niteliktedir. Dindar insanların ateistler ile ilgili sosyal medyada paylaşımları, ateistlerinde dinler ile ilgili paylaşımları da aynı şekilde etki yapar. Bu tür karşıtlıkların örneği artırılabilir.
İnternette en çok paylaşılan yazarlar, genellikle her görüşten en çok özdoyum sağlayan yazarlardır. Örneğin laik-seküler kesimde Yılmaz Özdil bu tipte bir yazar olduğu söylenebilir. Karşı tarafı sürekli zekice açıklarını bularak, sürekli kapak yapacak şekilde saldırır. Yazarlık yeteneği tartışılmazdır. Bir gün hidayete erip, İslamcılar-Muhafazakarlar safına katılsa, o kesimin en seveceği yazar olurdu. Örneğin Necip Fazıl komünistlikten İslamcılığa geçtiğinde bu olmadı mı ? Karşı tarafta da bu türde yazarlar sevilir. "CHP zihniyetine" en çok giydiren, Kılıçdaroğlu'na en çok saldıran, Atatürk'ten en çok nefret eden her zaman en çok okunan yazarlardır. Örneğin sadece fikir öne süren Taha Akyol ve bunun gibi yazarları kimse zevk aracı olarak görmez ve bu yüzden paylaşım ve okunma sayıları azdır.
Ahmet Hakan bu konuda ilginç bir yazardır. Farklı kesimlere farklı şekillerde fikirsel özduyuma imkanı verir. Bazen Atatürkçüler yazılarını paylaşır, bazen karşı fikirdekiler. Bazen liberaller, bazen muhafazakarlar. Ancak kimse kendi aleyhine olan yazılarından hoşlanmaz. Sonuç olarak fikirsel mastürbasyona yol açan kişiler karşı fikirdekilerin en çok nefret ettiği yazarlardır. A.Hakan her iki kesime de saldırdığı için her kesimden belirli oranda nefret edilir.
Fikirsel özdoyuma yarayan yazarlar, TV programları, kitaplar, dergiler vb.. ortak özellikleri nedir ? En önemli özellikleri "güdülenmiş muhakeme" sahiplerine hitap ederler. Küfür , hakaret , aşağılama, hor görme, dalga geçme, hafife alma en çok kullanılan araçlardır. Ancak bunları özellikle mizah ile yapanlar , yapabilenler en başarılı olanlarıdır. Mizah gibi diğer etkili olan duygulara hitap edecek şekilde edebiyat yapabilmektedir.Fikirsel Tecavüz
Güdülenmiş muhakeme sahibi , fikirsel özdoyumu artıran yazar, dergi, kitap vb.. mazur kaldığı zaman, tipik bir "Fikirsel Tecavüzcü" haline gelir. Bunlar karşı fikirdeki insanlara küfür , hakaret , aşağılama, hor görme, dalga geçme, hafife alma şeklinde alenen saldırırlar. Bu kişiler doğrudan kişiyi hedef alırlar. Sosyal medyada bu fikirsel tecavüzcülerden bolca bulabilirsiniz.Çözümü Var Mı ?
Bunun çözümü yoktur. Tıpkı pornonun, cinselliğin olmadığı gibi. Fikirsel özdoyum, tıpkı cinsellik gibi insanı mutlu eden, beynin zevk duygusunu harekete geçiren bir özelliktir. Sosyal psikologları bu tür yazarları, kitapları okurken, programları izlerken bu kişilerin beyinlerinin incelemelerini tavsiye ediyorum. Tahminin beynin zevk alan yerlerinde aktiflik artacaktır. Sonuç olarak bir güdülenmiş kişi bu duygudan kendini alamaz. Nasıl bu kadar porno yıldızın, cinselliğin aktığı bir yerde bir ergen kendisi cinsellikten kurtaramayabilir benzer şekilde bir güdülenmiş de kurtulamaz.
"Fikirsel Özdoyum (Mastürbasyon)" ve "Fikirsel Tecavüz" terimleri ile sosyal psikolojiye yeni kavram kazandırmış oldum :) Acaba siz günde kaç kere "fikirsel özdoyum" yapıyorsunuz ?