AOL (Amerika On-Line) bünyesindeki 50 Netscape browser geliştircisini işten çıkardı. Bundan böyle Netscape browser'ının yeni sürümleri çıkmayacak. AOL yetkilileri Netscape'i tamamen kapatmalarının sözkonusu olmadığını, sadece browser üretiminin durdurulduğunu belirtiyorlar. Netscape'in portalı ve diğer birimleri çalışmaya devam edecekler.

AOL'un bu kararı almasının altındaki en büyük neden Microsft'la IE (Internet Explorer)'ı kullanmak için 7 yıllık anlaşma imzalaması. Internet Explorer, kullanıncıların %90'ın kullandığı bir ürün. Bunun en büyük sebebi elbette IE'nin Microsoft'un Windows'uyla birlikte bedava olarak gelmesi.

Browser için çalışan 50 developer'a yol veren AOL, Mozilla adlı örgüte iki yılda verilmek üzere 2 milyon dolar bağışladı. "Alın şu parayı, kendi başınıza ne yaparsanız yapın!" diyor adeta. Mozilla örgütü birbiri ardına yeni projeler ve sürümler üretiyor. Geliştiricileri verilen paradan ve başlarında onlara karışacak bir şirket olmamasından memnun görünüyorlar. Kendilerini küllerden dirilen Phoenix (Simurg, Anka Kuşu) kuşuna benzetiyorlar. Üzerinde çalıştıkarı projelerden birin adı da Phoenix.

Piyasada Mozilla'ya destek veren firmalar giderek artıyor. Bunların başında en büyük Linux dağıtımcısı Red Hat, Java ve Solaris'i üreten Sun var. Linux'un server piyasasında giderek yaygınlaşması, masaüstünde ve el cihazlarında giderek daha fazla kullanılır hale gelmesi Mozilla'nın da giderek artan oranda kullanılacağı anlamında geliyor. Öte yandan Sun'ın, Microsoft'un masaüstü çözümlerine rakip olarak çıkarmayı planladığı Mad Hatter projesinde Mozilla en önemli bileşenlerden biri. Mozilla'nın açık kaynakla çalışan bir kurum olması giderek artan oranda açık kaynağa yöneliş nedeniyle giderek daha çok destekleneceği kabul ediliyor.

Netscape'in Tarihi Gelişimi

Netscape internetin yaygınlaşmaya başladığı günlerde kullanıcılın en yaygın kullandığın tarayıcıydı. HTML, CSS, JavaScript, Java gibi teknolojideki bir çok yenilik hep Netscape'in browser'ı Navigator tarafından gerçekleştirilmiştir. Bir zamanlar o kadar yaygındı ki adı internetle birlikte anılıyordu. Bir çok kişi için İnternet NN (Netscape Navigator)'u kullanmak demekti. Netscape kısa zamanda büyüdü ve yazılım dünyasının devlerinden biri haline geldi. Internet'in akedemik ve bilişim çevrelerin dışında sıradan kullanıcılar arasında ve iş çevrelerinde önemli bir eğitim, kültür ve ticari bir anlam kazanmasıyla birlikte kişisel bilgisayar devriminden sonra İnternet devriminden sözedilmeye başlandı.

Kişisel bilgisayar devrimini, yani sıradan kullancıların ve küçük işletmelerde çalışanların birer bilgisayar kullanıcısı haline geleceğini çok iyi gören Microsoft, İnternet devrimini öngörememişti. Başta UNIX türevleri olmak üzere diğer işletim sistemlerinde Mail, WWW, FTP, Gopher, Telnet gibi internet servisleri kullanılırken Microsoft'un Windows'u ve DOS'u bu servislerden hiç birini içermiyordu. Microsoft, ilkin İnterneti inandığı kişisel bilgisayar kavramının bir karşıtı olarak gördü. Herkesin evinde kendine ait bir bilgisayarı olması dururken, eski büyük bilgisayarlar dönemindeki gibi birbirine bağlı bilgisayarlardan oluşan bir sistemnin asla sıradan bir kullancı için anlamlı olmayacağını düşünüyordu. Oysa öyle olmadı, internet protokolleri önce üniversitelerde ve devlet kurumnlarında sonra da iş dünyasında ve evlerde yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Bunda en büyük rol WWW (World Wide Web)'indir. Zira diğer servislerin aksine WWW, kullanımı çok kolay olan HTTP ve HTML'e dayanıyordu. Sadece fare tıklamasıyla dünyanın her yerine erişme fikri sıradan kullanıcılar için bile hem zevkli hem de kolay bir iş haline geldi. Web'in yaygınlaşmasındaki en büyük rol Netscape'e aitti. Kullanıcılara kolay kullanılabilir, basit, farklı işletim sistemlerinde ve platformlarda çalışan bir tarayıcı sağlıyordu.

Netscape HTML'in gelişimine büyük katkı yaptı, bir çok tag ve attribute onun tarafından ortaya atılmıtır. Client-side işlemleri için JavaScipt'i Netscape üretmiştir. Sun'lar birlikte Java teknolojisinin gelişmesi ve yaygınlaşmasını sağlamıştır. Daha bir çok web yeniliğin en büyük destekçisi Netscape olmuştur.

Ve Microsoft Internet'e Giriyor

Internetin önemine geç uyanan Microsoft, giderek desktop piyasasında da zemininin sarsılıdığını hissetti. Kullanıcıların çoğu NN (Netscape Navigator)'u kullanıyordu ve Navigator, mail, messaging gibi yan servislere birlikte giderek bir NetOS (Network İşletim Sistemi) oluyordu. Bir başka değişle Netscape kullanıcıyla Microsft'un Windows'u arasına giriyordu. Microsoft'sa kendi ürünleri teknolojik gelişmeleri takip etmekte zorlanıyordu. Ürettiği teknolojiler geliştiriciler tarafından daha az benimsenir olmaya başlamıştı.

Elbette Microsoft gibi bir dev, gözlerinin önünde tabanının kaymasına rıza göstermeyecekti. Hemen İnternet'e el attı. NN'e karşılık IE (Internet Explorer)'ı çıkardı. Özellikle başlarda çok yetersiz ve ilkel olan bu browser, herşeye rağmen giderek yaygınlaşmaya başladı. Çünkü IE'nin çok büyük bir dağıtım aracı vardı : Windows. IE, hem bedava olarak veriliyordu hem de işletim sistemine gömülü olarak geliyordu. Kullancıya hangi browser'ı yükleyeceği sorulmuyordu bile. Bütün ineternet dosyalarına IE sormaksızın bakar oldu. HTML'in adı 'Microsoft HTML Document'ı oldu, sanki HTML'i Microsoft çıkarmış gibi. Kullanıcılar NN'i bir yerden bulmak veya İnternet'ten indirmek zorundayken IE onlar için orda hazırdı ve giderek yaygınlaştı.

IE bir kez yaygın kullanılır olmaya başlayınca giderek NN'i piyasadan silmek için saldırgan bir tavır sergiledi. NN'in ve W3'ün standart HTML'ine uyumsuz eklemeler yaptı. Netscape'in ürettiği JavaScipt'in bir benzerini JScript adıyla yarattı ve ona JavaScript'le uyumsuz özellikler ekledi. Bir süre web geliştricileri iki tarayıcıyı da desteklediler. Ancak öncelikle IE için ürettikleri HTML ve JavaScipt NN'de çalışmıyordu. HTML'in en büyük destekçisi ve JavaScript'in yaratıcısının tarayıcısında bazı HTML etiketleri ve script'ler çalışmaz hale geldi. Geliştiriciler giderek NN'i desteklemez oldular. Sitelerin NN'de çalışmadığını veya çalışsada çirkin bir arayüze sahip olduğunu gören kullanıcılar giderek NN'den uzaklaşmaya başladı. NN'in piyasa payı %2'lere düştü.

Microsoft MSN ile portal piyasasına da girdi ve AOL'un rakibi oldu. AOL MS'in IE'sine karşı Netscape'i satın aldı ve bu teknoloji devini kendine bağladı. Bundan böyle Netsace AOL'un politakasına uygun olarak geliştirme yapacaktı. Ancak bir grup Netscape çalışanı Mozilla adında kar amaçsız bir örgüt kurdular. Netscape Navigator'un yanısıra Mozilla adı altında NN'in benzeri bir tarayıcı yaptılar. Bu tarayıcı tamamen açık standartları destekliyor ve en son gelişmeleri takip ediyor. Örneğin W3 Consorsium tarafından yayınlanan en son standartlardan XHTML (HTML'in XML'e uygun hali), SVG (Scalable Vector Graphics - İki boyutlu grafikler için XML dili) ve MathML (matematiksel ifadeleri yazmak için kullanılan XML dili) gibi standarları destekliyor. Uygula arayüzünü XUL adında tamamen XML'e dayalı bir teknolojiyle gerçekleştiriyorlar. Mozilla ekibi, Netsacape'in browser piyasasından AOL tarafında çıkartılacağını hissetmişler de önlemini almışlar gibi Mozilla'yı Netscape Navagator'un yanısıra geliştiriyorlardı.

Öte yandan IE, web teknolojilerinde pek fazla gelişme sağlayamadı. Microsoft Java'yı da kendisi için tehlike olarak gördüğü için masaüstünde engelledi. (Java'nın Server tarafında ve el cihazlarında gelişmesinin nedeni budur.) Microsoft'un ActiveX gibi teknolojileri güvensizlikleri ve platforma aşırı bağlılıkları nedeniyle pek benimsenmedi. .NET çok geç ortaya çıktığı için tarayıcı için hiç bir yenilik getiremedi. XML desteği ise Microsoft'un çok git-gelli oldu. Önce Java'yı kullanarak ürettiği XML kütüphaneleri daha sonra Java kullanmadan üretti. Kendi XSL formatını uyduran firma daha sonra standart XSL'i desteklemeye başladı. Microsoft giderek açık standartlara daha olumlu bakmaya başlasa da tarayıcı bağlamında pek fazla bir yenilik getiremedi. Diğer tarayıcıların getirdiği yenilikler de (SVG, Java, XLink v.s.'de) pek fazla kullanıcıya hitap edemedikleri için web geliştiricileri tarafından kullanılmıyor. Bu arada, IE'nin kullandığı teknolojilerin, hatta logo'nun bile kendisinden çalındığını iddia eden bir firma Microsoft'u dava etti. Bir çok yeni teknoloji, Örneğin 3D XML formatı X3D, Microsoft'un onları destekleyip desteklemeyeceğini bilmek için bekliyor. Şirketler ve kurulşlar Microsoft'un günün birinde sırf politikalarına uymadığı (işlerine gelmediği) desteklemeyeceği bir teknoloji için emek harcamak veya yatırım yapmak istemiyor.

İşte bu noktada Mozilla'nın işlevinin ne olacağı ortaya çıkıyor. Bir browser :

• Her işletim sisteminde çalışmalı
• Standart XML'i desteklemeli
• En yeni Java'yı desteklemeli
• En yeni en yüksek teknolojileri desteklemeli
• Açık kaynak koduyla üretilmeli
• Standartlara tam uymalı
• Herhangi bir şirketin politikası için kullanılacak bir araç olmamalı

Bu tanımlardan hiç birine Microsoft'un Internet Explorer'ı uymuyor. O yüzden Mozilla'ya büyük bir görev düşüyor : İyi ve gelişmiş bir browser yapmak. Belki MS'in pazarlama gücü Mozilla'yı en yaygın tarayıcı yapmaz ama Mozilla'ya herkesin, hem geliştiricilerin hem de sıradan kullanıcıların ihtiyacı var. Microsoft'a bile teknolojilerin taklit edeceği, kendisini yakalamaya çalışacağı bir browser gerek. Netscape Navigator, o devrim yaratan browser belki öldü, çok yaşa Mozilla! Mozilla'nın ne kadar başarılı olacağını önümüzdeki günlerde göreceğiz.