FONKSİYONLAR VE DEĞİŞKENLER

int toplam; /* Global degisken */
main()
{
int index;

baslik(); /* Baslik isimli fonksiyonu cagirir */

for (index = 1;index <= 7;index++)
kare(index); /* Bu, kare fonksiyonunu cagirir. */

bitis(); /* Bu da, bitis isimli fonksiyonu cagirir */
}

baslik() /* Bu fonksiyonun tanimidir */
{
toplam = 0; /* "Toplam" isimli degiskene 0 degeri atanir.. */
printf("Bu, kare programinin basligidir\n\n");
}

kare(rakam) /* Bu, kare fonksiyonunun baslangicidir */
int rakam;
{
int karesi; /* Yerel degisken tanimlaniyor */

karesi = rakam * rakam ; /* Karesini olusturuyor. */
toplam += karesi; /* Bulunan deger, toplama ekleniyor */
printf("%d nin karesi %d dir.\n",rakam,karesi);
}

bitis() /* Bitis fonksiyonu tanimlaniyor. */
{
printf("\nKarelerin toplami: %d dir..\n",toplam);
}

KARETOPL.C isimli programa bir bakin. Bu program, fonksiyonlu ilk programimiz. Goreceginiz gibi C de fonksiyon tanimlamak o kadar kolaydir ki, programlarin fonksiyonlara parcalanmasi neredeyse istemeden olur. Aslinda, biz fonksiyonlari kullanip duruyorduk, ornegin kullandigimiz printf komutu, bir fonksiyondur. Printf fonksiyonu, derleyici ile gelen fonksiyon kutuphanesinin bir parcasidir.

Bu programin calisan kismina bir bakin. baslik() isimli bir satir ile basliyor. Iste C de, herhangi bir fonksiyon, bu sekilde cagirilir: ismi, parantez, ve sayet varsa bu fonksiyona gonderilmesi istenen degerler yazilir. Programin calismasi bu satira gelince, baslik isimli fonksiyona atlanir, ve buradaki islemler yapilir. Bitince, program geri doner, ve ana programda kaldigi yerden isleme devam eder, ve "for" dongusune gelir. Burada, yedi kere "kare" isimli bir fonksiyonu cagirir, daha sonra "bitis" fonksiyonunu cagirir ve program sona erer.

FONKSIYONUN TANIMLANMASI

main'den sonra ayni main'in ozelliklerini tasayan bir program goreceksiniz. Sadece bunun ismi "baslik()" olarak tanimlanmistir. Bu basligin ilk satirinda "toplam" degiskeninin degeri 0 a atanir, ve bir baslik satiri yazilir. Dikkat ederseniz, "toplam" degiskenini, fonksiyonlarin disinda, programin basinda tanimlamistik. Bu sekilde tanimlanan bir degisken, o programdaki herhangi bir fonksiyondan cagirilabilir. Bu tip degiskenlere "global" denir.

Bu iki satiri main() in icine de koymamiz mumkundur. Bu ornek sadece fonksiyonlarin kullanimini gostermektedir.

FONKSIYONA DEGER GECIRMEK

Ana programda, "for" dongusunde, "index++" deyimini goruyorsunuz. Ilk olarak gecen konuda ogrendigimiz birer birer arttirma metoduna alismaya bakin, cunku C programlarinda cok karsilasacaksiniz.

"kare" isimli fonksiyonu cagirirken, bir yenilik kattik. Yani, parantez icindeki "index" deyimini. Bu da derleyiciye, o fonksiyona gidince, "index" in o andaki degerini de beraberimizde goturmek istedigimizi belirtir. "Kare" isimli fonksiyonun basligina baktigimizda ise, parantezler icinde bir baska degisken ismi goruyoruz: "rakam." Ana programdan "kare(index)" dedigimizde gelen index'in degerine, bu fonksiyon icinde 'rakam' diyecegimizi belirtiyoruz. Buna rakam demek yerine istedigimiz herhangi bir ismi verebilirdik - C nin degisken isim kurallarina uymasi sarti ile. Fonksiyon, ona ne tip bir deger gecirilecegini bilmesi icinde, hemen alt satirda, "int rakam" diyerek, gelecek bu degerin bir integer olacagini belirtiyoruz.

Kume isaretinden sonra, "int karesi" deyimi ile, sadece bu fonksiyonun icinde tanimli olan bir degisken daha tanimlandigini goruyoruz. Bundan sonra, "karesi" degiskenine 'rakam' in karesini atiyoruz, ve "toplam" degiskenine de "karesi" degiskeninin degerini ekliyoruz.

BIR FONKSIYONA DEGER ATAMA HAKKINDA DAHA BILGI

Aslinda "index" in degerini fonksiyona gecirdigimizde, anlattigimdan biraz daha fazla sey oldu. Gercekte, "index" in degerini gecirmedik bu fonksiyona, o degerin bir kopyasini gecirdik. Bu sayede, "index" in asildegeri, fonksiyon tarafindan kazara zarar goremez. "rakam" isimli degiskenimizi fonksiyon icinde istedigimiz gibi degistirebilirdik, fakat ana programa geri dondugumuzde, "index" in degeri yine ayni kalirdi.

Boylece, degiskenin degerinin zarar gormesini onlemis oluyoruz, fakat ayni zamanda, ana programa bir deger dondurmemize de mani oluyoruz. Pointers kisimina gelince, cagiran fonkisyona degeri dondurmek icin, iyi tanimli bir metod gorecegiz. O zamana kadar ana programa deger dondurmenin yegane yolu, global degiskenler kullanaraktir. Global degiskenlerden biraz bahsetmistik, bu konu icersinde, daha da bahsedecegiz.

Programa devam ederek, bitis() isimli bir fonksiyonun cagirilisina geliyoruz. Bu cagirma da, hicbir yerel degiskeni olmayan fonksiyonu cagirir. "toplam" degiskeninin degerini yazdiktan sonra ana kesime donen program, yapacak baska birsey olmadigini gorunce durur.

UFAK BIR YALANI ITIRAF ETME ZAMANI

Biraz once size bir fonksiyondan bir deger dondurmek icin yegane yolun global degiskenler ile olabilecegini soylemistim. Fakat bir baska metod daha var. Lutfen KARELER.C isimli programa bakin...

main() /* Ana program burada. */
{
int x,y;

for(x = 0;x <= 7;x++) {
y = squ(x); /* x*x i hesaplayalim.. */
printf("%d nin karesi %d dir...\n",x,y);
}

for (x = 0;x <= 7;++x)
printf("%d nin karesi %d dir...\n",x,squ(x));
}

squ(in) /* Bir rakamin karesini bulan fonksiyon */
int in;
{
int kare;

kare = in * in;
return(kare); /* Yeni buldugumuz deger donduruluyor.. */
}

Bu program, tek bir deger dondurmenin kolay oldugunu gosteriyor. Fakat, birden fazla deger dondurmek icin, baska metodlara gerek oldugunu hatirlamanizda fayda var.

ana programda, iki tane tamsayi degiskeni tanimliyoruz, ve 8 kere islenen bir "for" dongusu baslatiyoruz. Dongudeki ilk satir, "y = squ(x);", yeni ve tuhaf gorunuslu bir satir. Onceki programlarda gordugumuz gibi, squ(x) kisimi, squ isimli fonksiyonu, x parametresi ile cagirmaktadir. Fonksiyona baktigimizda, bu gecen degiskenin orada 'in' isminde oldugunu, ve kare ismindeki yerel degiskene, gecirdigimiz degerin karesinin atandigini goruyoruz. Daha sonra, yeni "return" komutunu goruyoruz. Parantezler icindeki bu deger, fonksiyonun kendisine atanir, ve ana programa bu deger dondurulur. Yani, "squ(x)" fonksiyonu, x in karesine atanir, ve bu deger, ana programa atanir. Ornegin, x in degeri 4 ise, y nin degeri, "y=squ(x)" satirindan sonra 16 olacaktir.

Bir baska dusunme sekli de, "squ(x)" sozcugunu, "x" in karesi degerinde bir degisken olarak dusunmektir. Bu yeni degisken de, degiskenlerin kullanildigi herhangi bir yerde kullanilabilir. Baska bir degisken olarak gormeye bir ornek olarak bu programda ikinci bir dongu vardir. Burada, y degiskenine atamak yerine, printf'in icinde, bu fonksiyonu cagiriyoruz.

Bir fonksiyondan donecek degiskenin tipi, derleyiciye bildirilmelidir. Fakat, bizim yaptigimiz gibi sayet belirtmezsek, derleyici donecek degerin tam sayi (integer) olacagini kabul edecektir. Baska tiplerin tanimlanmasini ise, bundan sonraki programda gorecegiz..

KAYAR NOKTA FONKSIYONLARI

float z; /* Bu bir global degiskendir */

main()
{
int index;
float x,y,sqr(),glsqr();

for (index = 0;index <= 7;index++){
x = index; /* int'i float yapalim */
y = sqr(x); /* x'in karesini alalim.. */
printf("%d in karesi %10.4f dir.\n",index,y);
}

for (index = 0; index <= 7;index++) {
z = index;
y = glsqr();
printf("%d in karesi %10.4f dir.\n",index,y);
}
}

float sqr(deger) /* float'in karesini al, float dondur. */
float deger;
{
float karesi;

karesi = deger * deger;
return(karesi);
}

float glsqr() /* float'in karesini al, float dondur. */
{
return(z*z);
}

KAYARKAR.C isimli programa bir bakin. Ilk once daha sonra kullanacagimiz bir global degisken tanimlamak ile basliyor. Programin "main" kisiminda, bir tamsayi degiskeni tanimlaniyor. Bunun altinda, iki tani tamsayi degiskeni, iki tane de tuhaf gorunuslu tanimlamalar var. "sqr()" ve "glsqr()" isimli iki fonksiyon gibi gorunuyorlar, ve oyleler. Bu, C dilinde "int" yani tamsayi dan baska birsey dondurecek bir fonksiyonun (float mesela) resmi sekilde tanimlanmasidir. Bu derleyiciye, bu iki fonksiyondan bir deger donunce, bu degerin float olacagini bildiriyor.

Simdi programin ortasinda yer alan "sqr" fonksiyonuna bir bakin. Burada fonksiyonun isminin basinda bir "float" sozcugu goreceksiniz. Bu derleyiciye herhangi bir yerden bu fonksiyon cagirilinca, donecek degerin float olacagini bildiriyor. Simdi bu fonksiyon, ana programdaki cagirmaile uyumludur. Bunun altinda, "float deger" satirini goruyorsunuz. Bu da, bu fonksiyona, cagiran tarafindan gecirilecek degerin, bir "float" yani kayar nokta olacagini bildirir.

Bundan sonraki fonksiyon "glsqr" da, bir kayar nokta donduruyor, fakat o, input icin global bir degikeni (z degiskenini) kullaniyor. Ayrica, yeni bir degisken tanimlamadan, karesini almayi "return" komutunun icinde yapiyor.

Değişken Alanı

int say; /* Bu bir global degiskendir. */

main()
{
register int index; /* Bu degisken sadece "main" icinde kullanilabilir */

baslik_1();
baslik_2();
baslik_3();
/* bu programin ana "for" dongusu */
for (index = 8;index > 0;index--)
{
int birsey; /* Bu degisken sadece bu kume isaretleri arasinda tanimli */

for (birsey = 0;birsey <= 6;birsey++)
printf("%d ",birsey);

printf(" index simdi: %d oldu.\n",index);
}
}

int sayac; /* Bu degisken bu noktadan sonra kullanilabilir. */

baslik_1()
{
int index; /* Bu degisken sadece baslik_1 icinde tanimli */

index = 23;
printf("Baslik_1 deki degeri %d\n",index);
}

baslik_2()
{
int say; /* Bu degisken sadece baslik_2 icinde gecerli */
/* ayni isimli global degiskenin yerini alir.. */

say = 53;
printf("Baslik_2 deki degeri %d\n",say);
sayac = 77;
}

baslik_3()
{
printf("Baslik_3 deki degeri ise %d\n",sayac);
}

Ilk tanimlanan degisken "say", butun fonksiyonlardan once tanimlandigi icin, herhangi biri tarafindan cagirilabilir, ve daima erisilebilir. Daha sonra, "sayac" isimli bir degisken tanimliyoruz. Bu da global bir degiskendir, fakat ana programdan sonra tanimlandigi icin, ana program tarafindan kullanilamaz. Global bir degisken, fonksiyonlarin disinda tanimlanan degiskenlere denir. Bu tip degiskenlere dissal degiskenler adi da verilebilir.

Ana programa geri donerek, "index" isimli degiskenin tanimina bakalim. Su an icin "register" sozcugunu goz onune almayin. Bu degisken "otomatik" bir degiskendir, yani o fonksiyon cagirildiginda olusur, ve fonksiyondan cikinca kaybolur. Ana program baska fonksiyonlari cagirdiginda bile daima calisir oldugundan, burada pek manasi yoktur. Tanimlanan diger bir degisken de, "birsey" degiskenidir. Bu degisken, sadece "for" dongusunun icinde tanimlidir, ve baska bir yerden erisilemez. Herhangi bir kume dongusunun basina, degisken tanimlamalari konulabilir. Kumeden cikinca, bu degisken tanimsiz olacaktir.

OTOMATIK DEGISKENLER HAKKINDA...

Baslik_1'e bir bakin. "index" isimli bir degisken kullaniyor. Bu degiskenin ana programdaki "index" ile arasinda, ikisinin de otomatik degisken olmasi disinda hicbir bag yoktur. Program, bu fonksiyonu islemezken, bu degisken yoktur bile. Baslik_1 cagirildiginda, bu degisken yaratilir, ve baslik_1 bitince de bu degisken silinir. Fakat bu, ana programdaki ayni isimli degiskenin degerini hic etkilemez, cunku ayri nesnelerdir.

Yani otomatik degiskenler, gerektiginde yaratilirlar, ve isleri bitince de silinirler. Hatirlamaniz gereken bir nokta da, bir fonksiyon birden fazla kere cagirildiginda, otomatik degiskenlerin eski degerleri saklanmaz, yeni bastan deger atanmalari gerekir.

STATIK DEGISKENLER ?

Bir baska degisken tipi ise, statik degiskenlerdir. Degiskeni tanimlarken basina "static" sozcugunu koyarak, o degisken yada degiskenler, fonksiyonun tekrar tekrar cagirilmasinda, eski degerlerini tutarlar.

Ayni sozcugu bir global degiskenin onune koyarak, o degiskenin sadece o kutuk icindeki fonksiyonlara tanimli olmasini saglayabiliriz. Bundanda anlayacaginiz gibi, birkac parcadan olusan kutukler arasinda global degiskenlerin tanimlanmasi mumkundur. Bunu 14. konuda daha iyi gorecegiz.

AYNI ISMI TEKRAR KULLANMAK

baslik_2 ye bir bakin. Burada "say" isimli degiskenin tekrar tanimlandigini ve 53 degerini aldigini goruyoruz. Global olarak tanimlanmasina karsin, ayni isimde bir otomatik degisken tanimlamak mumkundur. Bu degisken tumuyle yeni bir degiskendir, ve global olarak, programin basinda tanimlanan "say" ile arasinda hicbir baglanti yoktur. Bu sayede kafanizda "acaba global isimlerle karisirmi" sorusu olmadan fonksiyon yazabilirsiniz.

Sozumu tutarak, register degiskenine donelim. Bir bilgisayar bilgiyi hafizada yada registerlerde tutabilir. Register sahasina erisim, hafizaya erisimden cok daha hizlidir, fakat programcinin kullanabilecegi az sayida register vardir. Bazi degiskenlerin program tarafindan cok kullanilacagini dusunuyorsaniz, o degiskeni "register" olarak tanimlayabilirsiniz. Bilgisayar ve derleyici tipinize gore, bir yada birkac degiskeni bu sekilde tanimlayabilirsiniz. Cogu derleyicilerin hic register degiskenleri yoktur, ve "register" sozcugunu goz onune almadan derleme yaparlar.

Register degiskenleri, sadece tamsayi ve karakter tipi degiskenler ile kullanilabilir. Sectiginiz derleyiciye gore, unsigned, long yada short tipleride register olabilir.

STANDART FONKSİYON KÜTÜPHANESI

Her derleyici, icinde bircok fonksiyon olan bir kutuphane ile birlikte gelir. Bunlar genellikle giris/cikis islemleri, karakter ve katar isleme, ve matemetiksel fonksiyonlari icerir. Bunlarin cogunu sonraki konularda gorecegiz.

Bunun disinda, cogu derleyicinin, standart olmayan, ve kullandiginiz bilgisayarin ozelliklerini kullanan, ilave fonksiyonlari vardir. Ornegin, IBM-PC ve uyumlular icin, BIOS servislerini kullanan fonksiyonlar sayesinde, isletim sistemine komutlar vermeyi, yada ekrana direk yazmayi saglayan fonksiyonlar olabilir.

RECURSION NEDIR ?

main()
{
int index;

index = 8;
geri_say(index);
}

geri_say(rakam)
int rakam;
{
rakam--;
printf("rakam degeri %d dir.\n",rakam);
if (rakam > 0)
geri_say(rakam);
printf("Simdi rakam %d oldu..\n",rakam);
}

Recursion, ilk karsilasildiginda cok korkutucu gorunen bir kavramdir. Fakat RECURS.C isimli programa bakarsaniz, recursion'un butun zorlugunu yenebiliriz. Aslinda fazla basit ve dolayisi ile aptal olan bu program, bize recursion'un kullanimini gostermesi bakimindan cok yararlidir.

Recursion, kendini cagiran bir fonksiyondan baska birsey degildir. Yani, bitmek icin bir kontrol mekanizmasina ihtiyaci olan bir dongudur. Karsinizdaki programda "index" degiskeni 8 e atanir, ve "geri_say" fonksiyonunun parametresi olarak kullanilir. Bu fonksiyon da, bu degiskenin degerini teker teker azaltir, ve bize bu degeri gosterir. Sonra tekrar kendisini cagirir, degeri bir kez daha azalir, tekrar, tekrar.. Sonunda deger sifira ulasir, ve dongu artik kendini cagirmaz. Bunun yerine, daha onceki cagirmada kaldigi yere geri doner, tekrar geri doner, en sonunda ana programa geri doner, ve program sona erer.

NE OLDU ?

Fonksiyon kendisini cagirdiginda, butun degiskenlerini,ve cagirilan fonksiyonun islemesi bittiginde donmesi gereken yeri hafizaya sakladi. Bir dahaki sefere kendinin tekrar cagirdiginda, yine ayni seyi yapti, ta ki kendisini tekrar cagirmasi bitene kadar. Daha sonra tekrar bu bilgileri, ayni koyus sirasi ile geri okudu.

Hatirlamaniz gereken nokta, recursion'un bir noktada bitmesi gerektigidir, sayet sonsuz bir donguye girerseniz, bilgisayarin hafizasi bitecek ve bir hata mesaji cikacaktir.

#define BASLA 0 /* Dongunun baslangic noktasi */
#define BITIR 9 /* Dongunun bitis noktasi */
#define MAX(A,B) ((A)>(B)?(A):(B)) /* Max makro tanimlanmasi */
#define MIN(A,B) ((A)>(B)?(B):(A)) /* Min makro tanimlanmasi */

main()
{
int index,mn,mx;
int sayac = 5;

for (index = BASLA;index <= BITIR;index++) {
mx = MAX(index,sayac);
mn = MIN(index,sayac);
printf("Max simdi %d ve min de %d ..\n",mx,mn);
}
}

Bu programda, ilk defa define lara ve makrolarla tanisacaksiniz. Ilk dort satirdaki "#define" sozcuklerine dikkat edin. Butun makrolar ve define'lar bu sekilde baslar. Derleme baslamadan, on-derleyici (preprocessor) bu tanimlari alir, ve programda bu sembolleri gercek degerleri ile degistirir. Ornegin, BASLA sembolunu heryerde sifir ile degistirir. Derleyicinin kendisi, bu BASLA yada BITIR sembollerini gormez bile.

Boyle ufak bir programda bu sekilde semboller tanimlamak luzumsuzdur, fakat ikibin satirlik bir programda, yirmiyedi yerde BASLA olsa idi, sayede #define'i degistirmek, programdaki rakamlari degistirmekten daha kolay olurdu.

C de alisilmis bir teknik de, BASLA yada BITIR gibi sembolik sabitlerin buyuk harfle, ve degisken isimlerinin de kucuk harfle yazilmasidir.