Orhun Yazıtları

Tanım: 2. Göktürk Devleti döneminde , 8. yüzyıllarında Orhun ırmağı yakınlarında diktirilmiş taş yazıtlara verilen isim. Yazıtlar Göktürk alfebesi (Rune (Runik) alfabesine benzemektedir) denilen bir yazıyla yazılmıştır. Tonyukuk Yazıtı , Kül (veya Köl) Tigin Yazıtı, Bilge Kağan Yazıtı şeklinde üç farklı yazıttan oluşmaktadır. Türk tarihi ve Türk dili için son derece önemli kaynaklardır

---

Yenisey Yazıtları

Tanım: Bugünkü Hakas ve Tuva Cumhuriyetleri içinde kalan Yukarı Yenisey vadisinde, bu ırmağa veya kollarına dökülen akarsuların yakınlarında bulunan , 5. ve 10. yüz yılları aralarında değişen zaman aralığı tahminleri yapılan, çeşitli yazıtların tümüne verilen isim

---

Orkun-Yenisey Yazısı

Tanım: Yenisey ve Orhun yazıtlarında kullanılan alfabe ve işaretlere verilen ortak isim

---

Talas Yazıtları

Tanım: Kazakistan ile Kırgızistan sınırına yakın Talas ırmağı yakınlarında bulunan değişik Türk boylarına ait olan, çoğu mezar taşın olan ve 5-10 satırdan oluşan yazıtlar

---

Tonyukuk

İkinci Göktürk devletinde yabgu (vezir ve başkomutan) görevini yapmış ve Orhun Yazıtları içindeki Tonyukuk Yazıtı'nı yaptırmış devlet adamı

---

Bilge Kağan

İkinci Göktürk devletinin kağanlarındandır. Orhun Yazıtları içindeki Kül Tigin Yazıtını yaptırmıştır. Orhun Yazıtları içerinde olan Bilge Kağan anıtı ise Bilge Kağanın anısına oğlu tarafından yaptırılmıştır.

---

Kül Tigin - Köl Tigin

Ağabeyi Bilge Kağan ile birlikte Göktürk devletini ve ordusunu yöneten devlet adamı

---

Yolluğ Tigin

Bilge Kağan'ın yeğenidir. Bilge Kağan Yazıtı ve Kül Tigin Yazıtı'nı onun tarafından yazılmıştır

---

Bumin Kağan

Göktürk devletinin kurucusu ve ilk kağanı

---

İstemi Kağan

Göktürk devletinin kurucusu ve ilk kağanı olan Bumin Kağan'ın kardeşi. Göktürk devletinin kurucularındandır.

---

Tonyukuk Yazıtı

Sahipleri : Tonyukuk (Göktürk Devleti)

730-731 yıllarında Göktürk devletinde Yabgu (Başkomutan veya Vezir görevine verilen isim) Tonyukuk tarafından diktirtilmiş ve yazılmış yazıt. Orhun yaztıları arasında sayılmaktadır.

---

Kül Tigin Yazıtı

Sahipleri : Bilge Kağan (Göktürk Devleti)

732 yılında 2. Göktürk Devleti zamanında Bilge Kağan tarafından Kül(Köl) Tigin anısına yaptırılmış yazıt. Yazıt , Bilge Kağan'ın ağzından ve Yolluğ Tigin tarafından yazılmıştır. Orhun yazıtları arasında kabul edilen bir yazıttır

---

Bilge Kağan Yazıtı

Sahipleri : Tenri Kağan (Göktürk Devleti)

735 yılında Tenri Kağan (Bilge Kağan'ın öğludur) tarafından , Bilge Kağan anısına yaptırılmıştır. Yazıtta Bilge Kağan'ın ve Yolluğ Tigin'in sözleri yer almaktadır. Yolluğ Tigin tarafından yazılmıştır. Orhun yazıtları arasında kabul edilen bir yazıttır

---

Orhun Yazıtlarının Yeri

Orhun Yazıtlarının dünya haritasında yerini gösteren harita. Kırmızı kare şeklindeki işaret yerini göstermektedir. http://upload.wikimedia.org sitesi üzerinden gösterilmektedir.

---

Orhun Yazıtları Üç Yazıttan Oluşmaktadır

Orhun yazıtları üç önemli yazıttan oluşmaktadır : 

 

• Tonyukuk Yazıtı : 731 yılında (veya tam bilinemeyen bir tarihte) Tonyukuk (Vezir ve Başkamutan) tarafından dikilmiş ve yazılmıştır. Orhun Yazıtlarının ilkidir.
• Kül (Köl) Tigin Yazıtı :  Bilge Kağan kardeşi Kül Tigin anısına yaptırmıştır. Yolluğ Tigin tarafından 732 yılında yazılmıştır. 
• Bilge Kağan Yazıtı :  Tenri Kağan (Bilge Kağan'ın öğludur) tarafından Bilge Kağan adına yaptırılmıştır. Yolluğ Tigin tarafından 735 yılında yazılmıştır.

 

---

Orhun Yazıtlarının Bulunması

Rus arkeolog Nikolay Mihailoviç Yadrintsev Moğolistan'da, Orhun Irmağı kıyılarında aynı yazı ile yazılmış büyük iki yazıt bulmuştur. Bu yazıtlar Kül(Köl) Tigin  ve Bilge Kağan yazıtlarıdır.

Yer/Konum : Moğolistan - Orhon Irmağı Yakınları
Tarih : 1888

---

Orhun Yazıtlarının Yazısının Çözülmesi

Danimarkalı dilbilimci Vilhelm Thomsen (Rus Türkolog Vasili Radlof’un da bu konuda katkıda bulunmuştur) 15 Aralık 1893'te Kopenhag Bilimler Akademisi'nin bir toplantısında Orhun ve Yenisey yazıtlarında kullanılan yazıyı çözdüğünü açıklamıştır

Yer/Konum : Kopenhag, Danimarka
Tarih : 15 Aralık 1893

---

www.orhunyazitlari.com

Orhun yazıtları ve alfabesi ile ilgili bilgiler bulacağınız web sitesi
Kaynağa Gitmek İçin Tıklayınız

---

gokturkanitlari.appspot.com

Göktürk yazıtları (anıtları) ile ilgili bilgi bulabileceğiniz web sitesi. Yazıtların orhun alfabesi ve çevirisini bulabilirsiniz
Kaynağa Gitmek İçin Tıklayınız

---

Göktürkçe.Net | Göktürkçe ve Orhun Yazısı

Göktürkçe ve Göktürkler hakkında bir site
Kaynağa Gitmek İçin Tıklayınız

---