Sümerce yazısı kendisinden sonra gelen Sami dilleri aracılığıyla çözülmüştür. Bu sebeple bazı kelimelerdeki sesler farklı şekilde de olabilmektedir. Birbirleriyle alternatif oluşturan sesler aşağıdaki gibidir :
- a ~ e
- e ~ i
- b ~ p
- b ~ m
- m ~ n
- d ~ t
- g ~ k
- z ~ s ~ ş
Bu durumu gösteren bazı örnekler aşağıdadır :
- ab ~ eb ~ ib ~ e : ev
- tag ~ te(ga) : değmek
- dar ~ tar : yarmak
- siş ~ şiş ~ şeş : asil bir hanım, hanımefendi
- gurun ~ kurun : meyve
- dilib ~ dilim : yele
Sümerce eklemeli bir dildir. Ön, iç ve son eklerin yeri hiç bir zaman değişmemektedir. Ekler farklı anlamlarda da kullanılmamaktadır.
Sümerce, yaklaşık olarak M.Ö 5500'lerden M.Ö 1800'lere kadar Mezopotamya'da, Irak'da, varlıkları devam etmiş bir topluluk olan Sümerlerin konuştuğu ve yazdığı dildir. Sümerler tarih sahnesinden çıktıktan sonra bile Sümerce kullanımı devam etmiştir. Ancak bir süre sonra o da unutulmuş ve tamamen ölü bir dil haline gelmiştir.
Sümercenin en önemli tarafı ilk defa yazısı olan bir dil olmasıdır. Sümercenin çivi yazısı adı verilen bir yazısı bulunmaktadır. Yazının her çentiği çiviyi andırmasından dolayı bu ad verilmiştir. (Yazarken çivi kullanıldığı gibi bir şey yoktur). Yazı bir ince bir kıl gibi alet yardımıyla yumuşak bir haldeyken kil tabletlere yazılmaktadır. Tablet soğuyunca yazı kalıcı hale gelmektedir.
Sümer çivi yazısı önce bir resme benzerken giderek soyutlaşmıştır. Önce heceyi sonra da bazı sesleri vermeye başlamıştır.
Sümerce eklemeli bir dildir ve Semitik veya Hint-Avrupa dili değildir. Ancak hala hangi dil ailesine benzerdiği veya yakın olduğu tartışmalıdır ve bu nedenle izole dil kabul edilmektedir. Sümerce, Dravid veya Türk/Macar gibi Turanic bir dile yakın olduğunu savunanlar bulunmaktadır. Ancak herkes tarafından kabul edilen bir durum henüz yoktur. Dravid diline yakın olduğu tezi daha kabul görmektedir.