Donatılar

Windows

Windows işletim sistemiyle birlikte gelen, kullanıcılara faydalı olabilecek çoğunlukla basit ve küçük olan uygulamalar.

Windows işletim sisteminde birlikte kullanıcılara faydalı olabilecek Donatılar adıyla gruplanmış bir çok uygulama verilir. Bunlar paket program'lar gibi belli bir konuda bir çok faydalı işlevi barındıran büyük çaplı uygulamalar olmayıp, sadece belli bir işleve sınırlı bir düzeye kadar gerçekleştirebilen küçük programlardır. Paket programların aksine işletim sistemiyle birlikte bedava geldiklerinden ve Windows işletim sistemi yüklü her makinede bulunduklarından bilinmeleri faydalıdır. Ayrıca, en gelişmiş uygulamalarda dahi bulunan temel program özelliklerine sahip oldukları için, bilinmeleri, daha gelişmiş programların daha kolay öğrenilmesini sağlayabilir. Ancak bunlardan geniş kapsamlı bir kullanım beklenemez. Bunun için, hemen her birinin işlevini daha iyi yerine getiren bir paket program satın alınması gerekir. Donatılara başlat menüsünden Başlat-Programlar-Donatılar tıklanarak erişilebilir.

Temel Donatılar

Donatılar menüsünün hemen altında, kullanıcıların en çok ihtiyaç duyacakları programlar bulunur. Bunların öğrenilmesi benzer işleve sahip programların öğrenilmesinde bir ara basamak olabilir. Zira tüm programların sahip olduğu bazı ortak özellikler vardır. Örneğin hepsi kendilerine ait bir pencere içinde çalışırlar. Basit bir programda pencerelerle çalışmayı öğrenen bir kullanıcı, ne kadar karmaşık olursa osun gelişmiş bir programın pencereleriyle de pek fazla zorlanmadan çalışabilir.

Tüm programlar kendi işlevlerine uygun dosya türleri üzerinde çalışır. Bu yüzden hemen her programda Dosya menüsü bulunur ve o menünün altında dosya işlemleri yapmaya yarayan Yeni, Aç, Kaydet, Farklı Kaydet, Yazdır ve Çıkış gibi menü maddeleri bulunur. Her uygulamanın açtığı dosya türü değişebilir ancak açmak için yapılan işlemler, çoğu kez dosya açmaya yarayan aynı diyalog kutusunu kullanarak gerçekleştirilir. Bir başka ortak menü de Düzen menüsüdür. Burada bir dosya içindeki nesnelerle ilgili çeşitli işlemler yapmaya yarayan Geri Al, Kes, Kopyala, Yapıştır ve Tümünü Seç gibi maddeler bulunur. Bir yazı parçasını kopyalamakla bir resim parçasını veya herhangi bir başka nesne türünü kopyalamak arasında pek fazla fark olmadığından, bir programda bu işlemi gerçekleştirebilen kullanıcı diğerlerinde de bu işlemi öğrenmiş kabul edilebilir. Windows'ta hemen her uygulamada kullanıcılara bir sorunla karşılaştıklarında yardımcı olabilecek Yardım menüsü bulunur. Bu menüdeki maddelere tıklanınca ekrana gelen pencere standarttır. Sadece o pencerenin içeriği programdan programa değişebilir.

Donatılar arasında en çok kullanılanları şöyle sıralanabilir:

• Görüntü İşlemci : Görüntüler (resimler) üzerinde çalışmaya yarayan bir uygulama. Resimlerin tamamı veya bir parçası üzerinde bir çok işlemin yapılabilmesine olanak tanır. Ayrıca kağıt üzerindeki herhangi bir resmin bilgisayar aktarılmasında tarayacılar'la birlikte çalışabilir.
• Hesap Makinesi: Adından da anlaşılabileceği gibi bir hesap makinesinde bulunan işlevleri yerine getirir. Basit veya normal bir hesap makinesi görünümünde çalışabileceği gibi bilimsel bazı işlemleri gerçekleştirebilen karmaşık bir makine gibi de çalışabilir
• Not Defteri : Basit bir metin düzenleyici (yazı yazmaya yarayan program) işlevine sahiptir. Bir metni yazmak, okumak veya üzerinde herhangi bir değişiklik yapmak için kullanılabilir. Ancak bu program sadece içerik yani asıl yazılan metin üzerinde işlem yapar. Yazıları kalın veya yatık yapmak, boylarını ve tiplerini değiştirmek gibi biçim üzerinde işlemler yapmaz.
• Numara Çeviricisi : Basit bir metin düzenleyici (yazı yazmaya yarayan program) işlevine sahiptir. Bir metni yazmak, okumak veya üzerinde herhangi bir değişiklik yapmak için kullanılabilir. Ancak bu program sadece içerik yani asıl yazılan metin üzerinde işlem yapar. Yazıları kalın veya yatık yapmak, boylarını ve tiplerini değiştirmek gibi biçim üzerinde işlemler yapmaz.
• Paint : Çizim veya resim yapmaya yarayan program. Beyaz bir sayfayı andıran bir alanda çeşitli şekiller çizmek, renklendirmek, resimlerin herhangi bir bölümü üzerinde taşımak kopyalamak ve silmek gibi bir çok işlemin yapılabilmesini sağlar.
• WordPad : NotDefteri'nden daha gelişmiş, MS Word programıyla uyumlu çalışabilen bir metin düzenleyici. Bu uygulamada metnin üzerinde içerik üzerinde işlemler dışında biçimlendirme işlemleri de yapılabilir. Bu uygulamada MS Word'ün dosyaları oluşturulabilir ve açılabilir. Word bu dosyaları tanır ve üzerindeki biçimlendirme işlemlerini geçerli kabul eder.

Çoklu Ortam Donatıları

Bilgisayarların sadece hesap yapabilen aygıtlar olmaktan çıkıp; görsel ve işitsel işlevler kazanmasıyla çokluortam ( multimedya ) kavramı gündeme gelmiştir. Yazı, görüntü, renk, müzik, ses ve film gibi daha önce her biri ayrı bir aygıt tarafından işlenebilecek ortamlar artık tek bir bilgisayar tarafından çalıştırılabilmektedir. Windows işletim sistemi çeşitli çoklu ortam araçlarına sahiptir :

• ActiveMovie Denetimi : Bu araç bilgisayarda film gösterilebilmesini sağlar. Filmi içeren bir dosya herhangi bir dosya gibi bulunduğu sürücü ve klasörden açılır ve bu program filmi bir pencere içerisinde gösterir. Filmler yazı ve resim dosyalarına oranla çok daha fazla veri içerdiklerinden, genellikle disketler oranla daha yüksek bir veri depolama kapasitesine sahip olan CD'lerde dağıtılır.
• CD Okuyucusu : CD'lerde saklanan ses dosyalarını çalmaya yarar. CD ürütücüsü ( CD Player) bulunan setlerinin çalabildiği müzik CD'lerini çalabilir. Ses CD'lerinde müzik verisi 'iz' denilen çeşitli bölümlerde saklanır ve isteyen kullanıcı dilediği izden itibaren okuyucuyu yürütebilir. Normal şartlar altında CD Okuyucu ilk izden itibaren çalar.
• Ortam Yürütücüsü : Bu araç çeşitli ses ve film biçimlerini çalıştırmak için konulmuştur. Gerektiğinde CD Okuyucusu, gerektiğinde de ActiveMovie denetimi olarak çalıştırabilir. Bu donatı bilgisayarla müzik üretilmesinde kullanılan MIDI adı verilen türdeki aygıtlarla da bağlantılı olarak çalıştırılabilir.
• Ses Denetimi : Bilgisayarın içinde bulunan veya dışarıdan ( bilgisayarın arkasındaki giriş ve çıkışlarla) bağlanabilen her türlü ses biriminin oylumunu (volümünü, şiddetini ) ayarlamak veya tamamen devre dışı bırakmak için kullanılır. Bu aygıtlar arasında mikrofon ve hoparlör sayılabilir.
• Ses Kaydedicisi : Bir mikrofona verilen sesin bilgisayar tarafından istenilen yerlerde kullanılabilecek ses dosyaları haline getirmeye yarar. Kaydedilen ses dosyası .wav uzantılı olur ve bu tür dosyaları tanıyabilen ( Ortam Yürütücüsü dahil) her tür programda çalınabilir.

Faks Donatıları

Bilgisayarla fax-modem kartı adlı birimin bulunması durumunda bir faks aygıtı işlevini de görebilmektedirler. Bunun için Windows'ta faks alıp göndermek için çeşitli araçlar bulunur. Ancak bunlar bazı durumlarda kendiliğinden yüklenmez ve Windows kurulurken faksla ilgili bazı seçeneklerin belirtilmesi gerekebilir. Faksla ilgili donatılar :

• Faks İste : Bu program herhangi bir faks aygıtı veya faks özelliği olan bir bilgisayardan gönderilen faksın alınması için kullanılır.
• Kapak Sayfası Düzenleyicisi : Faks belgelerinin kendine özgü bir biçimi olduğu için diğer programlarda üretilen yazı veya resimler faks çekmekte kullanılamayabilir. Bunun için faksın kapak (ilk) sayfası bu programda düzenlenebilmektedir.
• Yeni Faks Yarat : Yeni bir faks belgesini gönderilmek üzere hazırlar. Faks belgesi herhangi bir faks alıcı aygıta faks numarası yazılarak gönderilebilir.

İnternet Araçları

İnternet'in yavaş yavaş bilgisayar dünyasının en önemli bileşenlerinden bir olmasıyla birlikte, kullanıcıların İnternet erişiminde faydalanabilecekleri programlar Windows işletim sistemiyle birlikte (ücretsiz) olarak verilmeye başlanmıştır. Bunlardan en çok kullanılanı Internet Explorer'dır. Bu program İnternet'e bağlanmayı, herhangi bir sitedeki internet sayfalarına erişimi sağlamaktadır. Bu programla birlikte e-posta ( e-mail , bilgisayarlar arasında elektronik mektup), haber grupları ( news, e-posta aracılığıyla yapılan tartışmalar) gibi alanlarda işlem yapabilen çeşitli programlar bulunmaktadır.

İnternet'te her hangi bir makineye bağlanılabilmesi için öncelikle İnternet bağlantısının sağlanması gerekir. Bu da genellikle bir İnternet Servis Sağlayıcı'dan İnternet hesabı alınmasıyla gerçekleştirilir. Bunun dışında bir bilgisayarın İnternet'e bağlı olası için modemi (veya fax-modem'i) olması gerekir. Bu durumda bir çevirmeli bağlantı ( telefon hatlarını kullanarak bağlantı) kurulabilir.

Sistem Araçları

İşletim sistemi işlevlerine ek olarak kullanıcıların hizmetine sunulmuş araçlar Sistem Araçları denir. Sistemle ilgili bütün işlemlerde olduğu gibi bu programları kullanırken dikkatli olunması gereklidir. Her birinin işlevi tam olarak bilinmeden kesinlikle kullanılmamalıdır. Diğer donatıların aksine, bunları kullanmak bazı riskler içerdiğinden yeni kullanıcıların bunlarla işlem yapması önerilmez. Sistem Araçları kapsamında bulunan uygulamalar :

• Disk Birleştiricisi : Sabit disk ve disketlerde depolana veri miktarını, bazı işlemlerle bir ölçüye kadar arttırabilen uygulamadır. Disklerde dağınık durumda bulunan dosya parçalarını bir araya getirerek yerden tasarruf sağlar. Sabit diskte boş yerin artmasını ve dosyalarla işlemlerin hızlanmasını sağlayabilir.
• DriveSpace : Sabit diskte bulunan dosyaları sıkıştırarak ayrı bir sürücü harfiyle ( H: ) saklar. Sıkıştırma aynı yere daha fazla veri depolayabilme demektir. Dosyalar yine C:'de bulunuyormuş gibi göründüğünden normal kullanımı etkilemez. Ancak bu durumda C:'de normalde olduğundan daha fazla boş yer bulunur. Sabit diskte boş yer kalmadığında kullanılabilir.
• ScanDisk : Disklerde oluşabilen bozuklukları anlamaya ve gidermeye yarar. Örneğin, diskte bulunan ancak işletim sisteminde yok görünen veya tam tersi durumdaki dosyaları bulur. Bilgisayar düzgün olarak kapatılmadığında bu program işletim sisteminin açılışında çalışmaya başlar. Bilgisayarın düzgün olarak kapatılmaması, Oturumu Kapat'la Bilgisayarınızı Şimdi Kapatabilirsiniz mesajı görünmeden veya kilitleme sonucu zorunlu olarak güç (power) düğmesinden kapatma sonucunda meydana gelir.
• Sıkıştırma Aracısı : DriveSpace'le sıkıştırılmış dosyaları son halleriyle yeniden sıkıştırmaya yarar. Sadece sıkıştırmayı güncellemeye yarayan bu uygulama DriveSpace bir kez kullanıldıktan sonra kullanılabilir.